استرس و شب ادراری در کودکان ، چگونه استرس باعث شب‌ادراری در کودکان می شود؟

شب‌ادراری (Bedwetting; Enuresis) اختلالی رایج در کودکان است که به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی کودک و خانواده تأثیر می‌گذارد. اگرچه عوامل مختلفی در بروز شب‌ادراری نقش دارند، اما در سال‌های اخیر، توجه فزاینده‌ای به ارتباط بین استرس و این اختلال شده است. این مقاله به بررسی ارتباط پیچیده بین استرس روانی و شب‌ادراری در کودکان و درمان های موثر شب ادراری در کودکان می‌ پردازد.

ارتباط شب ادراری و استرس

شب‌ادراری (Enuresis) یکی از چالش های شایع دوران کودکی است که عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند. یکی از این عوامل، استرس روانی است که می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد فیزیولوژیک و روانی کودک تأثیر بگذارد. استرس نه تنها بر روی عملکرد سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به اختلال در کنترل مثانه و افزایش نیاز به تخلیه ادرار شود. به‌علاوه، اضطراب و فشارهای عاطفی ممکن است باعث ایجاد رفتارهای بیرونی مانند تیک‌های حرکتی یا کابوس‌های شبانه شوند که خود نیز نشانه‌هایی از اضطراب در کودکان هستند. بنابراین، مدیریت استرس و ایجاد یک محیط آرام و پایدار برای کودکان می‌تواند نقش مهمی در کاهش شب ادراری ایفا کند. بررسی ارتباط بین استرس و شب‌ادراری نشان می‌دهد که عوامل روان‌شناختی و هورمونی ناشی از استرس، می‌توانند در تشدید این اختلال نقش کلیدی داشته باشند.

این وضعیت به چند دلیل مختلف اتفاق می‌افتد:

تأثیر استرس بر سیستم عصبی خودکار

استرس می‌تواند بر سیستم عصبی خودکار تأثیر بگذارد که بر عملکرد مثانه و کنترل ادرار مؤثر است. استرس می‌تواند باعث افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک شود که به نوبه خود باعث کاهش انقباض ماهیچه‌های مثانه و افزایش احتمال نشت ادرار می‌شود.

تغییرات هورمونی

استرس باعث ترشح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌شود. این هورمون‌ها می‌توانند بر عملکرد مثانه و کلیه‌ها تأثیر بگذارند و احتمال شب‌ادراری را افزایش دهند. هورمون وازوپرسین که تولید ادرار را در شب تنظیم می‌کند، می‌تواند تحت تأثیر استرس قرار گیرد. زمانی که کودک مضطرب است، بدن ممکن است وازوپرسین کمتری تولید کند که منجر به تولید بیشتر ادرار می‌شود و مثانه نمی‌تواند آن را در طول شب نگه دارد.

اختلال در خواب

استرس می‌تواند باعث اختلال در خواب شود. خواب نامناسب می‌تواند بر توانایی بدن در کنترل عملکرد مثانه تأثیر بگذارد.

عوامل روانشناختی

وقایع استرس‌زا در زندگی کودک، مثل تغییرات محیطی (مثل رفتن به مهدکودک یا مدرسه جدید)، مشکلات خانوادگی یا مرگ یکی از عزیزان، می‌تواند به عنوان محرک یا تشدید کننده شب ادراری عمل کند. کودکانی که با اضطراب و استرس زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است بیشتر مستعد شب ادراری باشند. این استرس باعث می شود کودکان مایعات بیشتری قبل از خواب بنوشند یا فراموش کنند قبل از خواب به دستشویی بروند که هر دو می‌توانند احتمال بروز شب ادراری را افزایش دهند.

درمان‌ شب ادراری کودکان

با به کارگیری روش های درمانی که می‌توانند بر مدریت استرس نیز موثر باشند، می‌توان مشکل شب ادراری را کنترل کرد (برای اطلاعات بیشتر به مقاله روش های موثر درمان شب ادراری کودکان: از داروها تا راهکارهای خانگی مراجعه فرمایید):

درمان های خانگی و رفتار درمانی شب ادراری کودکان

در موارد نادری که علت شب ادراری به عوامل روانشناختی یا مشکلات پزشکی مرتبط باشد، ممکن است مشاوره روانشناسی یا درمان‌های خاص پزشکی نیاز باشد. موفقیت در درمان نیازمند همکاری و صبر و شکیبایی خانواده است. تنبیه کودک کاملاً اشتباه است و می‌تواند به مشکلات روانی و اضطراب وی دامن بزند. صحبت درباره مشکل شب‌ادراری به‌عنوان یک موضوع قابل درمان می‌تواند احساس شرمندگی کودک را کاهش دهد.تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی ، یوگا و  مدیتیشن می‌توانند اضطراب کودک را کاهش دهند. کمک به کودک برای درک اینکه شب‌ادراری موقتی است و او در این مشکل تنها نیست، می‌تواند به کاهش اضطراب او کمک کند. استفاده از دستگاه هشدار دهنده شب ادراری یکی از موثرترین روش‌های رفتاری است. این دستگاه با احساس رطوبت، کودک را بیدار می‌کند.با تکرار این فرایند، ذهن کودک یاد می‌گیرد بین احساس پر بودن مثانه و بیدار شدن ارتباط برقرار کند و استرس این موضوع را دیگر نداشته باشد. در این روش، کودک تشویق می‌شود تا در فواصل منظم به دستشویی برود ، حتی اگر احساس نیاز نکند. این کار به تنظیم عملکرد مثانه کمک می‌کند و استرس کودک را در جهت ادرار کردن بی اختیار یا دستشویی رفتن به موقع کاهش یابد

درمان های دارویی شب ادراری کودکان

داروها به عنوان خط دوم درمان و تنها در مواردی که روش‌های رفتاری موثر نبوده اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. داروهای آنتی دیورتیک می‌توانند به کاهش تولید ادرار در شب کمک کنند. اما استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک باشد و عوارض جانبی آن بررسی شود. با اینکه داروهای شیمیایی متنوعی برای کاهش استرس وجود دارد، تجویز آن ها برای کودکان نیازمند دقت و حساسیت بالاست و به همین خاطر اولین گزینه درمانی محسوب نمی‌شوند.

درمان های گیاهی شب ادراری کودکان

در کنار راه های کنترل کننده استرس که قبلا به آن اشاره شد، می توان از داروهای گیاهی که عارضه جانبی کمتری  دارند، استفاده کرد.  این گیاهان به صورت های گوناگون مثل دمنوش قابل استفاده هستند که به تعدادی از آن ها اشاره می شود:

بابونه (Matricaria chamomilla)

بابونه یکی از گیاهان دارویی  است که به‌ویژه برای خواص آرام‌بخش و کاهش استرس شناخته می‌شود. دمنوش بابونه به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند. این گیاه می‌تواند علائم استرس را کاهش دهد و احساس آرامش را افزایش دهد. همچنین، نوشیدن چای بابونه قبل از خواب به تسهیل خواب و کاهش بی‌خوابی کمک می‌کند.

اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)

اسانس اسطوخودوس می‌تواند با تحریک سیستم لیمبیک مغز، ترشح مواد شیمیایی مانند اندورفین و سروتونین را افزایش دهد که احساس آرامش را تقویت می‌کند. استفاده از روغن اسطوخودوس قبل از خواب به تسهیل خواب و کاهش بی‌خوابی کمک می‌کند.

دم اسب (Equisetum arvense)

به دلیل خواص قابض، ضدالتهابی و تقویت‌کننده مثانه، یکی از درمان‌های طبیعی شب‌ادراری است. این گیاه با افزایش ظرفیت مثانه، کاهش التهاب و آرامش عضلات می‌تواند به کنترل شب‌ادراری، به‌ویژه در کودکان، کمک کند. دم اسب حاوی سیلیس و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند به تقویت سیستم عصبی و کاهش تنش‌های روحی کمک کند.

برگ بو (Lindra aggregate)

این گیاه دارای خواص آرام‌بخش و تقویت‌کننده مثانه است که می‌تواند در بهبود کنترل ادرار، کاهش دفعات شب‌ادراری و رفع مشکلات مرتبط با مثانه مؤثر باشد. ترکیبات فعال این گیاه بر عملکرد عصبی و عضلانی مثانه تأثیر مثبت دارند و با کاهش استرس و تقویت عملکرد کلی دستگاه ادراری، می‌توانند نقشی حمایتی در درمان این اختلال ایفا کنند.

کراتاوا مگنا (Crataeva magna)

این گیاه به عنوان یک تقویت‌کننده مثانه و ضدالتهاب شناخته می‌شود و به دلیل خاصیت آرام بخش خود، می‌تواند به بهبود تون عضلات مثانه و کاهش التهاب کمک کند. همچنین، عصاره این گیاه به عنوان یک دیورتیک طبیعی عمل می‌کند و در مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار و عفونت‌های مجاری ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیبات فعال در Crataeva magna، به تنظیم تولید اگزالات و کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که این گیاه به کاهش التهاب و افزایش جریان ادرار نیز کمک می‌کند، که این امر می‌تواند در کاهش علائم شب‌ادراری نقش داشته باشد.

کیدی‌وت^®  یک محصول طبیعی موثر در درمان شب ادراری کودکان و دارای تاییدیه سازمان غذا و داروی استرالیا می‌باشد. هر کپسول از عصاره سه گیاه دم‌اسب، برگ‌بوی همیشه سبز و کراتاوا تهیه شده است. تحقیقات بالینی انجام شده در استرالیا عملکرد موثر این محصول پس از دو ماه  استفاده در ۹۰٪ کودکان مصرف کننده را به خوبی نشان می‌دهد:

• کاهش تکرر ادرار در روز
• کاهش حداقل ۵۰٪ شب ادراری در مصرف کنندگان
• کاهش بی اختیاری ادرار
• موثر در تشخیص پزشکی مثانه بیش فعال

بی اختیاری مثانه اتفاق شایعی در میان کودکان است زیرا  هماهنگی سیستم عصبی و مثانه امری زمان بر است. برای کودکان بزرگتر شب ادراری و کنترل کم وضعیف مثانه میتواند منجر به ناراحتی و خجالت آن ها شود.

کیدی وت^® با  تقویت کنترل مثانه، کاهش تکرر ادرار، درمان بیش فعالی مثانه و درمان شب ادراری  انتخابی ایمن و موثر برای شب ادراری کودکان است.

قبل از استفاده از هر نوع دمنوش یا مکمل گیاهی، مشاوره با پزشک یا متخصص طب سنتی ضروری است تا از تداخلات دارویی یا عوارض جانبی جلوگیری شود.

نتیجه گیری

شب‌ادراری در کودکان، که اغلب ناشی از عوامل پیچیده‌ای همچون تغییرات هورمونی، اختلالات خواب، یا عوامل روان‌شناختی است، می‌تواند با استرس و اضطراب تشدید شود. استرس به‌عنوان یک عامل کلیدی، از طریق تأثیر بر سیستم عصبی، هورمون‌ها، و الگوهای رفتاری، بر کنترل مثانه و بروز شب‌ادراری اثر می‌گذارد. بنابراین، مدیریت این وضعیت نیازمند رویکردی جامع است که شامل کنترل استرس، بهبود شرایط روانی کودک، و در صورت نیاز استفاده از درمان‌های تکمیلی باشد.

محصول کیدی وت، با ترکیباتی برگرفته از گیاهانی همچون دم اسب، برگ بو، و کراتاوا، یک راهکار مؤثر و طبیعی برای مدیریت شب‌ادراری در کودکان ارائه می‌دهد. این محصول نه‌تنها با تقویت عملکرد مثانه و کاهش التهاب، بلکه با کاهش سطح استرس و تنظیم دستگاه ادراری، به کاهش علائم شب‌ادراری کمک می‌کند.

در نهایت، همراهی والدین و ایجاد یک محیط حمایتی و آرام، در کنار استفاده از درمان‌های مناسب، می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود این اختلال و ارتقای کیفیت زندگی کودک داشته باشد. توجه به نیازهای روانی و جسمی کودک، از جمله استفاده از روش‌های طبیعی و مؤثر مانند کیدی وت، راه‌حل‌هایی پایدار برای غلبه بر این مشکل فراهم می‌کند.

در ادامه به شب ادراری، علل، و درمان‌های آن می‌پردازیم.

شب ادراری چیست؟

شب‌ادراری به دفع غیرارادی ادرار در خواب، در سنی که انتظار می‌رود کنترل مثانه برقرار شده باشد، اطلاق می‌شود. این اختلال معمولاً تا سن ۵ سالگی شایع است و در مواردی ممکن است تا دوران نوجوانی ادامه یابد. شب‌ادراری بیشتر در کودکان ۴ تا ۷ سال مشاهده می‌شود. حدود ۱۵-۲۰٪ از کودکان ۵ ساله و ۵-۱۰٪ از کودکان ۷ ساله دچار این مشکل هستند. این میزان در کودکان بالای ۱۰ سال به حدود ۳٪ کاهش می‌یابد. شب‌ادراری در پسران بیشتر از دختران شایع است (برای اطلاعات بیشتر به مقاله شب ادراری در کودکان: چرا این مشکل رایج است و چگونه می‌توان به آن رسیدگی کرد؟ مراجعه فرمایید).

علائم شب ادراری در کودکان چیست؟

کودکانی که دچار شب ادراری هستند، معمولاً فقط در طول شب، رخت خواب خود را خیس می‌کنند و ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند:

• تکرر ادرار
• سوزش  هنگام ادرار
• بی‌اختیاری ادرار
• علائم جسمانی مثل نشستن دو زانو
• خیس  کردن شلوار

دلایل شب ادراری در کودکان چیست؟

• اندازه کوچک مثانه
• ناتوانی در تشخیص پر شدن مثانه
• عدم تعادل هورمونی
• یبوست مزمن
• عوامل روانی و استرس
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی  (ADHD)

چه زمانی در مواجهه با شب ادراری در کودکان به دکتر مراجعه کنیم؟

• شب ادراری در سن ۶ سالگی
• شب ادراری ناگهانی در کودک
• علائم سوزش ادرار، ادرار خونی، تب و لرز
• بی‌اختیاری ادرار در طول روز
• مشکلات یبوست یا زور زدن هنگام ادرار کردن

منابع

1. Stressful Events in Early Childhood and Developmental Trajectories of Bedwetting at School Age. 
2. https://www.huggies.co.uk/
3. https://www.webmd.com/parenting/features/bedwetting-stress-anxiety
4. https://doctoreto.com/blog/about-bedwetting-in-children/
5. https://abidipharma.com/health-items/bedwetting-in-children/
6. https://www.webmd.com/sleep-disorders/medications-to-treat-bedwetting
7. https://www.kidney.org/medications-to-treat-bed-wetting

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز