تفاوت بی اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگتر: نکات و درمان ها

بی‌ اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگ‌تر یکی از نگرانی‌های مهم والدین است که می‌تواند دلایل متعددی مانند مشکلات پزشکی، روان‌شناختی یا محیطی داشته باشد. در حالی که نوزادان ممکن است تمایلی به شیر خوردن نداشته باشند، کودکان بزرگ‌تر معمولاً نسبت به غذا بی‌علاقه می‌شوند. این بی‌ اشتهایی ممکن است موقتی باشد یا در برخی موارد نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد. در این مقاله، تفاوت‌های بی‌اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگ‌تر، دلایل ایجاد آن، روش‌های درمانی و زمان مناسب مراجعه به پزشک بررسی خواهد شد.

تفاوت بی‌ اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگ‌تر

بی‌ اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگ‌تر دارای تفاوت‌های عمده‌ای است که به رشد، نوع تغذیه، نیازهای بدن و عوامل محیطی مربوط می‌شود. در ادامه به تفاوت‌های بی‌اشتهایی در نوزادان و کودکان بزرگ‌تر از جنبه‌ها مخلف پرداخته می‌شود:

نیاز تغذیه‌ای و الگوی رشد

-نوزادان (0 تا 12 ماهگی)

نوزادان در ماه‌های اول زندگی رشد بسیار سریعی دارند، به‌ویژه در ۶ ماه اول، که باعث افزایش نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها می‌شود. شیر مادر یا شیر خشک منبع اصلی تغذیه نوزادان است. تغذیه مکرر (هر ۲ تا ۳ ساعت) برای تأمین نیازهای آن‌ها ضروری است. گاهی نوزادان به دلیل جهش‌های رشد، بیماری‌های جزئی، یا تغییرات محیطی دچار کاهش یا افزایش موقتی اشتها می‌شوند. کاهش طولانی‌مدت اشتها نیاز به بررسی و درمان حمایتی دارد. از حدود ۶ ماهگی، غذاهای کمکی مانند پوره‌های میوه، سبزیجات، و غلات غنی‌شده به رژیم غذایی نوزاد اضافه می‌شود، اما شیر مادر یا شیر خشک همچنان بخش اصلی تغذیه را تشکیل می‌دهد.

-کودکان (1 تا 3 سالگی)

پس از یک سالگی، سرعت رشد کاهش می‌یابد، که می‌تواند باعث کاهش طبیعی اشتها شود. در این سن، کودکان باید انواع مواد غذایی، از جمله پروتئین‌ها، میوه‌ها، سبزیجات، غلات، و لبنیات را دریافت کنند. برخی کودکان در این مرحله تمایل به انتخابی غذا خوردن دارند یا ممکن است برخی وعده‌ها را رد کنند. این موضوع معمولاً طبیعی است، مگر اینکه منجر به کاهش وزن یا کمبودهای تغذیه‌ای شود. تشویق کودک به خوردن غذاهای متنوع و داشتن وعده‌های منظم به ایجاد عادات غذایی سالم در آینده کمک می‌کند.

-کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی (3 تا 12 سالگی)

سرعت رشد در این دوره ثابت‌تر و کمتر از دوران نوزادی است، اما همچنان به تغذیه مناسب نیاز دارند. کودکان در این سن فعال‌تر هستند و نیاز به انرژی بیشتری دارند، بنابراین باید میان‌وعده‌های سالم مانند میوه، آجیل، و لبنیات مصرف کنند. رفتارهای تغذیه‌ای کودکان تحت تأثیر محیط، خانواده، و همسالان شکل می‌گیرد، بنابراین ایجاد محیطی مثبت برای غذا خوردن اهمیت دارد.

الگوی رشد و نیازهای تغذیه‌ای کودکان در هر مرحله متفاوت است. درک این تغییرات به والدین کمک می‌کند تا نگرانی‌های مربوط به اشتها و تغذیه فرزندان خود را بهتر مدیریت کنند. تشویق به تغذیه سالم از سنین پایین می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت طولانی‌مدت کودکان داشته باشد.

نوع تغذیه و نحوه دریافت غذا

نوزادان: عمدتاً از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کنند و بی‌ اشتهایی آن‌ها معمولاً به معنی امتناع از خوردن شیر است. این مسئله می‌تواند به دلیل مشکلاتی مانند تغییر در طعم شیر، دندان درآوردن یا بیماری‌های موقتی باشد.

کودکان بزرگ‌تر: رژیم غذایی متنوع‌تری دارند و بی‌اشتهایی ممکن است به‌صورت عدم تمایل به غذاهای جامد، حذف برخی از وعده‌های غذایی یا انتخاب‌گری در غذا خوردن بروز کند.

تأثیر عوامل محیطی و رفتاری

نوزادان: محیط آرام و ایمن نقش مهمی در اشتهای نوزادان دارد. تغییرات ناگهانی در محیط، استرس مادر یا بیماری می‌تواند باعث کاهش اشتها شود.

کودکان بزرگ‌تر: بی‌ اشتهایی در این گروه می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند عادت‌های غذایی نامناسب، استرس، فشار والدین برای غذا خوردن، یا تمایل به مصرف تنقلات باشد.

نحوه واکنش به بی‌ اشتهایی

نوزادان: معمولاً از خوردن شیر امتناع می‌کنند، گریه یا بی‌قراری نشان می‌دهند و ممکن است دچار کاهش وزن شوند.

کودکان بزرگ‌تر: ممکن است غذا را پس بزنند، علاقه‌ای به نشستن سر سفره نداشته باشند یا نسبت به برخی غذاها مقاومت نشان دهند.

پیامدهای بلندمدت

نوزادان: کاهش تغذیه در این سن می‌تواند به دلیل رشد سریع، تأثیر جدی‌تری بر سلامت آن‌ها داشته باشد و منجر به کمبودهای تغذیه‌ای شود.

کودکان بزرگ‌تر: اگر بی‌اشتهایی طولانی‌مدت باشد، ممکن است باعث کاهش وزن، ضعف سیستم ایمنی و اثر بر رشد شود.

دلایل بی‌ اشتهایی کودکان

بی‌اشتهایی در کودکان می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

دلایل فیزیولوژیکی

• رشد طبیعی: کاهش اشتها در برخی مراحل رشد طبیعی است، مخصوصاً بعد از یک سالگی.
• مشکلات گوارشی: مانند رفلاکس معده، یبوست یا حساسیت‌های غذایی.
• بیماری‌های عفونی: سرماخوردگی، آنفولانزا، گلودرد یا عفونت گوش می‌توانند باعث کاهش اشتها شوند.
• کمبود مواد مغذی: کمبود آهن، روی و ویتامین‌های گروه B تأثیر مستقیمی بر اشتها دارند.

دلایل روان‌شناختی

• اضطراب و استرس: تغییرات محیطی، ترس از مدرسه یا فشار والدین می‌تواند اشتهای کودک را کاهش دهد.
• مشکلات رفتاری: برخی کودکان از غذا نخوردن به‌عنوان ابزاری برای جلب توجه استفاده می‌کنند.

عوامل محیطی و تغذیه‌ای

• عادت‌های غذایی نادرست: مصرف زیاد تنقلات، نوشیدنی‌های شیرین و فست‌فودها باعث کاهش میل به غذاهای سالم می‌شود.
• بی‌نظمی در وعده‌های غذایی: عدم رعایت ساعات منظم غذا خوردن باعث کاهش اشتها می‌شود.

درمان‌های دارویی، مکمل و گیاهی بی اشتهایی

داروهای مؤثر در درمان بی‌ اشتهایی کودکان

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای خاصی برای افزایش اشتها تجویز کند، مانند:

• سیپروهپتادین: یک آنتی‌هیستامین که می‌تواند اشتها را افزایش دهد.
• مکمل‌های مولتی‌ویتامین: به ویژه آهن، روی و ویتامین‌های گروه B برای بهبود اشتها.
• پروبیوتیک‌ها: برای تنظیم فلور میکروبی روده و بهبود عملکرد گوارشی.
• داروهای طبیعی: متشکل از انواع گیاهان موثر در افزایش اشتها و کاهنده مشکلات گوارشی از جمله شنبلیه و کاسنی.

گیاهان مؤثر در درمان بی‌ اشتهایی کودکان

گیاهان مختلفی در درمان بی اشتهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم (برای مطالعه بیشتر به مقاله چه مواد خوراکی و گیاهی در افزایش اشتهای کودکان موثر است مراجعه کنید) :

• زنجبیل (Ginger) : زنجبیل یکی از گیاهان دارویی معروف است که به دلیل خواص تحریک‌کننده گوارش شناخته می‌شود. مصرف زنجبیل می‌تواند به کاهش حالت تهوع و تحریک اشتها کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که زنجبیل با افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی می‌تواند میل غذایی را افزایش دهد. افزودن زنجبیل به غذای کودک یا ترکیب آن با آبمیوه طبیعی می‌تواند مؤثر باشد. از آنجا که زنجبیل طعمی تند دارد، بهتر است در مقدار کمی مصرف شود.
• شنبلیله (Fenugreek): عصاره شنبلیله به عنوان یک محرک طبیعی اشتها شناخته می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در شنبلیله می‌توانند با تحریک غدد ترشح‌کننده هورمون‌های گوارشی، به افزایش میل غذایی کمک کنند. همچنین شنبلیله دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کودک کمک کند. افزودن مقدار کمی از عصاره شنبلیله به غذا یا سوپ کودک می‌تواند مؤثر باشد. لازم است از دوز بالای این عصاره خودداری شود.
• جلبک دریایی اسپیرولینا (Spirulina): اسپیرولینا یک منبع غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که می‌تواند به عنوان یک مکمل غذایی مؤثر برای کودکان مورد استفاده قرار گیرد. این جلبک دریایی به دلیل محتوای بالای آهن و دیگر مواد مغذی می‌تواند به رفع کم‌خونی و افزایش اشتها کمک کند. همچنین وجود آنتی‌اکسیدان‌ها در اسپیرولینا می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک نماید. اضافه کردن این مکمل به شیر یا غذای کودک می‌تواند موجب افزایش انرژی و اشتهای او شود. مصرف اسپیرولینا باید به مقدار توصیه‌شده محدود شود تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
• زردچوبه (Turmeric) : زردچوبه حاوی ترکیب فعال کورکومین است که خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد. این ترکیب می‌تواند به بهبود عملکرد گوارش کمک کرده و با کاهش التهابات روده‌ای، باعث افزایش اشتها شود. همچنین زردچوبه ممکن است با تنظیم قند خون به کنترل اشتها کمک کند. افزودن مقدار کمی زردچوبه به غذاهای کودک مانند سوپ یا برنج می‌تواند مؤثر باشد. بهتر است مصرف زردچوبه بیش از حد توصیه‌شده نباشد.

ویتامین‌ها و مواد معدنی موثر در درمان بی‌ اشتهایی کودکان

• ویتامین C: ویتامین C یکی از ویتامین‌های ضروری برای سلامت عمومی بدن است که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی دارد. مصرف کافی این ویتامین می‌تواند باعث کاهش ابتلا به بیماری‌ها شده و در نتیجه اشتهای کودک را افزایش دهد. افزودن میوه‌های غنی از ویتامین C به وعده‌های غذایی کودک، مانند پرتقال و توت‌فرنگی، می‌تواند راهی مناسب باشد.
• ویتامین B12: ویتامین B12 برای تولید سلول‌های خونی ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به کم‌خونی شود که خود یکی از علل بی‌اشتهایی محسوب می‌شود. تأمین این ویتامین از طریق منابع غذایی یا مکمل‌ها می‌تواند به افزایش انرژی کودک کمک کند. مصرف غذاهای حاوی ویتامین B12 مانند تخم‌مرغ و گوشت، به تقویت اشتها کمک می‌کند.
• مس: مس یکی از مواد معدنی ضروری برای متابولیسم آهن است که نقش مهمی در تولید هموگلوبین دارد. کمبود مس ممکن است منجر به کم‌خونی شده و اشتهای کودک را تحت تأثیر قرار دهد. مصرف غذاهای حاوی مس مانند عدس و مغزها توصیه می‌شود تا به تأمین این ماده مهم کمک شود.
• منگنز: منگنز یک ماده معدنی ضروری برای فرآیندهای متابولیک بدن محسوب می‌شود که بر روی اشتها اثر دارد. اضافه کردن سبزیجات برگ سبز و مغزها به رژیم غذایی کودک گزینه‌ای مناسب است.
• آهن: آهن یکی از مواد معدنی ضروری برای سلامت عمومی بدن است و نقش کلیدی در تولید هموگلوبین دارد. کمبود آهن می‌تواند منجر به کم‌خونی شود که خود یکی از علل بی‌اشتهایی محسوب می‌شود. مصرف گوشت قرمز، اسفناج و عدس، که منابع خوبی از آهن هستند، توصیه می‌شود.
• کلسیم: کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌هاست، اما همچنین نقش مهمی در عملکردهای دیگر بدن دارد. دریافت کافی کلسیم برای رشد سالم کودکان ضروری است. مصرف لبنیات غنی از کلسیم مانند شیر و پنیر، به تأمین این ماده کمک می‌کند.
• منیزیم: منیزیم یکی دیگر از مواد معدنی مهم است که برای عملکرد صحیح سیستم عصبی و عضلانی ضروری است. کمبود منیزیم می‌تواند به اختلالات خواب، اضطراب و مشکلات گوارشی منجر شود که همه این عوامل ممکن است بر روی اشتها تأثیر بگذارند. افزودن مغزها و سبزیجات به رژیم غذایی کودک، می‌تواند به تأمین منیزیم کمک کند.

شربت اشتهاآور اپونس شرکت آرام پیشداد ارس آزما حاوی عصاره‌های گیاهی شنبلیله، اسپیرولینا، زردچوبه، زنجبیل، کاسنی و علف چشمه، همراه با مواد مغذی ضروری مانند ویتامین C، B12، مس و منگنز می‌تواند راهکار بسیار مؤثر و ایمنی برای درمان بی‌ اشتهایی در کودکان باشد. این ترکیبات به دلیل خواص تغذیه‌ای و اثرات مثبت بر سیستم گوارش و اشتها، می‌توانند به بهبود وضعیت تغذیه‌ای کودکان کمک کنند . شرکت ارس با تولید شربت اشتهاآور اپونس، توانسته است ترکیبات گیاهی، معدنی و ویتامین های لازم برای درمان بی‌اشتهایی در کودکان را در یک محصول فراهم کرده است. این شربت با ترکیب عصاره‌های گیاهی مؤثر و مواد مغذی ضروری، به افزایش اشتها و بهبود سلامت عمومی کودکان کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

بی‌ اشتهایی در کودکان یک مشکل جدی است که نیازمند توجه ویژه والدین و متخصصان است. با شناسایی علل این مشکل و اتخاذ راهکارهای مناسب، می‌توان به افزایش اشتها و سلامت کلی کودک کمک کرد. استفاده از خوراکی‌ها و گیاهان مؤثر نیز نقش مهمی در این فرآیند ایفا خواهد کرد. توجه به تغذیه سالم، ایجاد عادات غذایی مثبت، مشاوره پزشکی مناسب، و استفاده از گیاهان دارویی و داروهایی همچون شربت اشتهاآور اپونس راهکارهایی هستند که والدین باید مد نظر قرار دهند تا بتوانند سلامت فرزندان خود را تضمین کنند.

بی‌ اشتهایی در کودکان یکی از اختلالات شایع تغذیه‌ای است که می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد و سلامت کلی آن‌ها داشته باشد. این مشکل ممکن است ناشی از عوامل مختلفی از جمله بیماری‌ها، استرس، یا عادات غذایی نادرست باشد. بی‌اشتهایی نه تنها می‌تواند باعث کمبود مواد مغذی شود، بلکه ممکن است بر روی روان و اعتماد به نفس کودک نیز تأثیر بگذارد. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند به تأخیر در رشد فیزیکی و ذهنی منجر شود و عوارض جدی‌تری را به همراه داشته باشد. بنابراین، شناسایی علل و راهکارهای افزایش اشتها در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد.والدین و مراقبان باید به دقت رفتارهای غذایی کودک را زیر نظر داشته باشند و در صورت مشاهده علائم بی‌اشتهایی، اقدامات لازم را انجام دهند. در ادامه به بررسی علل بی‌اشتهایی و عوارض آن خواهیم پرداخت.

بی‌ اشتهایی در کودکان

بی‌اشتهایی به معنای کاهش غیرطبیعی میل کودک به غذا خوردن و اجتناب از هر نوع غذا است. این وضعیت ممکن است به صورت موقت یا مزمن باشد و در هر دو حالت نیاز به توجه و درمان دارد. اگر کودک شما به طور مداوم از خوردن غذا امتناع می‌کند، ممکن است این موضوع نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.

علائم بی‌ اشتهایی در کودکان

از علائم نشان دهنده بی اشتهایی در کودکان به چند مورد آن اشاره می‌کنیم:

• احساس افزایش وزن یا چاقی
• وسواس در مورد غذا خوردن
• کاهش قابل ملاحظه میزان غذای مصرفی با وجود لاغر بودن
• ترس از افزایش وزن
• فعالیت بیش از حد
• تحریک حلق به منظور بالا آوردن غذا
• مصرف زیاد مسهل
• انکار گرسنگی
• تغییر در وزن، مانند کاهش سرعت افزایش وزن یا کاهش وزن
• احساس یخ کردن دست‌ها و پاها
• تغییر در حرارت بدن
• ریزش مو یا رشد موهای ظریف در بدن
• غش یا احساس سبکی شدید در سر
• یبوست
• احساس خستگی و ضعف عضلات

عوارض بی‌ اشتهایی در کودکان

بی اشتهایی عوارض مختلفی می‌تواند داشته باشد که در زیر به طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم (برای مطالعه بیشتر به مقاله آشنایی با خطرناک ترین عوارض ناشی از کمبود وزن و کاهش وزن  در کودکان مراجعه کنید):

• سوءتغذیه و کاهش وزن شدید.
• ضعف سیستم ایمنی و افزایش خطر بیماری‌ها.
• اختلال در رشد جسمی و ذهنی.
• کاهش انرژی و تمرکز در فعالیت‌های روزانه.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده علائم زیر، باید به پزشک مراجعه شود:

• کاهش وزن شدید و طولانی‌مدت.
• خستگی مفرط و ضعف عمومی.
• مشکلات گوارشی مزمن.
• علائم بیماری‌های زمینه‌ای مانند تب مداوم یا استفراغ مکرر.

منابع

1. https://nitroteb.com/prevention/anorexia-of-children-from-psychological/
2. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9012502/
3. https://www.healthline.com/health/appetite-stimulant
4. https://careoptionsforkids.com/blog/appetite-loss-in-children
5. https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology/articles/10.3389/fphar.2022.839668/full
6. https://kinderkraft.co.uk/blog/ways-to-deal-childs-poor-appetite
7. https://www.narayanahealth.org/blog/poor-appetite-in-children-causes-and-tips-to-improve

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و دکتر داروساز