-
سرفه در کودکان؛ آیا سرفه در کودکان نشانه آسم است؟
سرفه در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، آلرژی‌ها، آسم، عوامل محیطی و ریفلاکس معده به مری باشد. عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی شایع‌ترین علت سرفه هستند، در حالی که آسم معمولاً با سرفه‌های شبانه همراه است. تشخیص دقیق علت سرفه برای انتخاب درمان مناسب ضروری است و در صورت ادامه‌دار بودن سرفه، باید به پزشک مراجعه کرد.
سرفه در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. شایع‌ترین علل آن شامل عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا، آلرژی‌ها و آسم، عوامل محیطی مانند دود سیگار و آلودگی هوا، بیماری‌های تنفسی از جمله خروسک است. در ادامه به بررسی سرفه و ارتباط آن با آسم در کودکان، علل سرفه در کودکان و درمان های آن می‌پردازیم.
شواهد مبنی بر سرفه در کودکان به دلیل آسم
سرفه در کودکان ممکن است به دلایل گوناگونی از جمله عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، آلرژی‌ها و عوامل محیطی مانند دود سیگار رخ دهد. یکی از دلایل رایج سرفه‌های مکرر در کودکان، بیماری آسم است که با التهاب و تنگی مجاری تنفسی شناخته می‌شود. این بیماری اغلب باعث بروز سرفه‌های پی‌درپی و شدید می‌شود و معمولاً در شرایط خاص شدت می‌یابد. تشخیص به موقع و درمان مناسب آسم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک قابل توجهی کند.
سرفه‌های ناشی از آسم معمولاً در شب‌ها تشدید می‌شوند. این امر به چند دلیل اتفاق می‌افتد:
- تغییرات فیزیولوژیکی: در طول شب، بدن به طور طبیعی دچار تغییراتی می‌شود که ممکن است بر روی تنفس تأثیر بگذارد. در این زمان، عضلات مجاری تنفسی ممکن است شل‌تر شوند و التهاب موجود در آن‌ها تشدید شود.
- وضعیت خواب: خوابیدن به حالت خوابیده ممکن است باعث تجمع ترشحات در مجاری تنفسی شود و این امر می‌تواند منجر به تحریک و سرفه گردد.
- محیط خواب: وجود گرد و غبار، مواد آلرژی‌زا یا دود سیگار در محیط خواب کودک نیز می‌تواند موجب تشدید سرفه‌های شبانه شود.
والدین باید توجه داشته باشند که اگر کودکشان در شب دچار سرفه‌های مکرر و شدید می‌شود، این ممکن است نشانه‌ای از آسم باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد.
فعالیت بدنی
بسیاری از کودکان مبتلا به آسم پس از فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، بازی کردن یا ورزش کردن دچار سرفه می‌شوند. این نوع سرفه معمولاً تحت عنوان “سرفه ورزشی” شناخته می‌شود:
- مکانیسم واکنش: هنگام ورزش، نیاز به اکسیژن افزایش می‌یابد و مجاری تنفسی ممکن است تحت فشار قرار گیرند. در کودکان مبتلا به آسم، این فشار می‌تواند منجر به تنگی مجاری تنفسی و بروز سرفه شود.
- علائم همراه: سرفه ورزشی معمولاً با علائمی مانند تنگی نفس، خس‌خس سینه و خستگی زودرس همراه است. والدین باید مراقب باشند که اگر کودکشان بعد از فعالیت بدنی دچار این علائم شد، ممکن است نیاز به مشاوره پزشکی داشته باشد.
قرار گرفتن در معرض محرک‌ها
محرک‌هایی مانند گرد و غبار، دود سیگار، عطرها، مواد شیمیایی و تغییرات دما می‌توانند موجب تشدید سرفه در کودکان مبتلا به آسم شوند:
- حساسیت مجاری تنفسی: مجاری تنفسی کودکان مبتلا به آسم معمولاً نسبت به محرک‌ها حساس‌تر هستند. قرار گرفتن در معرض این عوامل می‌تواند باعث التهاب و تنگی مجاری هوایی شود.
- تشخیص محرک‌ها: والدین باید تلاش کنند تا محرک‌های محیطی را شناسایی کرده و آن‌ها را کاهش دهند. برای مثال، دور نگه داشتن کودک از دود سیگار یا استفاده از دستگاه تصفیه هوا در خانه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
عفونت‌های تنفسی
عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌توانند علائم آسم را تشدید کنند:
- تأثیر عفونت‌ها: عفونت‌های تنفسی باعث التهاب مجاری هوایی می‌شوند و ممکن است علائم آسم را تشدید کنند. در این شرایط، کودک ممکن است دچار سرفه‌های خلط‌دار یا خشک شود.
- مدیریت عفونت‌ها: اگر کودک دچار عفونت تنفسی شد، والدین باید مراقب باشند که علائم آسم او بدتر نشود. مشاوره با پزشک برای مدیریت همزمان عفونت و آسم ضروری است.
سرفه مزمن
اگر سرفه کودک بیش از چند هفته ادامه یابد و با علائمی مانند تنگی نفس یا خس‌خس همراه باشد، احتمالاً نشانه‌ای از آسم است:
- تشخیص زودهنگام: تشخیص زودهنگام آسم بسیار مهم است؛ زیرا درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
- مراجعه به پزشک: والدین باید توجه داشته باشند که اگر سرفه کودک مداوم باشد یا با علائم نگران‌کننده‌ای همراه باشد، مراجعه به پزشک متخصص برای ارزیابی وضعیت ضروری است.
نتیجه‌گیری
سرفه در کودکان می‌تواند به دلایل متعددی از جمله عفونت‌های ویروسی، عفونت‌های باکتریایی، آلرژی‌ها و عوامل محیطی مانند دود سیگار ایجاد شود. آسم یکی از علل شایع سرفه در کودکان است که با التهاب و تنگی مجاری هوایی مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث سرفه‌های مکرر و شدید گردد و معمولاً در شرایط خاص تشدید می‌شود. تشخیص و درمان به موقع آسم برای بهبود کیفیت زندگی کودک بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر، درمان‌های مختلفی برای سرفه در کودکان وجود دارد. به عنوان مثال، در ایران شربت کودی و کونایت مخصوص سرفه در کودکان طراحی شده است که به تسکین علائم سرفه کمک میکند. همچنین شربت کونایت با دارا بودن بابونه باعث تسکین علائم سرفه در شب شده که همین امر منجر شده است که این شربت تنها شربت تخصصی سرفه در کودکان در شب باشد .
همانطور که گفته شد سرفه می‌تواند دلایل مختلفی داشه باشد. در ادامه به سایر علل سرفه و درمان‌های آن می‌پردازیم. در حال حاضر، در ایران شربت کودی و کونایت مخصوص سرفه در کودکان در روز و شب طراحی شده است.
انواع سرفه در کودکان
سرفه‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
سرفه خلط دار
این نوع سرفه با تولید مخاط همراه است و معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مانند برونشیت یا ذات‌الریه است (برای اطلاعات بیشتر به مقاله سرفه خلط دار؛ علائم، دلایل و درمان آن در کودکان مراجعه کنید).
سرفه خشک
سرفه خشک بدون تولید خلط است و معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی یا آلرژی‌ها ایجاد می‌شود. این نوع سرفه ممکن است خواب کودک را مختل کند.
علل سرفه در کودکان
سرفه در کودکان می‌تواند ناشی از علل مختلفی مانند عفونت‌های ویروسی، آلرژی‌ها و آسم باشد و شناسایی دقیق علت آن برای انتخاب درمان مناسب ضروری است؛ که در ادامه به درمان های سرفه در کودکان می‌پردازیم.
عفونت‌های ویروسی
شایع‌ترین علت سرفه در کودکان، عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا است. این عفونت‌ها معمولاً با علائمی نظیر تب، گلودرد و گرفتگی بینی همراه هستند. سرفه ناشی از این عفونت‌ها ممکن است خشک یا خلط‌دار باشد.
آلرژن‌ها
آلرژن‌ها نیز می‌توانند باعث سرفه در کودکان شوند. حساسیت به گرد و غبار، گرده گیاهان، حیوانات خانگی و مواد غذایی می‌تواند منجر به سرفه‌های مزمن و خارش گلو شود.
ریفلاکس معده به مری (GERD)
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به مری بازگشت پیدا کند و موجب سوزش معده و سرفه شود. علائم دیگر شامل درد قفسه سینه و طعم تلخ در دهان است.
عوامل محیطی
قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی هوا و سایر مواد تحریک‌کننده نیز می‌تواند باعث بروز سرفه شود. این نوع سرفه معمولاً به صورت خشک و مکرر ظاهر می‌شود.
جسم خارجی
در موارد نادر، ورود جسم خارجی به مجاری تنفسی می‌تواند باعث بروز سرفه شدید شود که نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
چه موقع برای درمان سرفه کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟
در هر یک از موارد زیر را همراه با سرفه داشت بهتر است به پزشک مراجعه کنیم:
- به سختی نفس بکشد یا تنگی نفس داشته باشد.
- سریع‌تر از حالت معمول نفس بکشد.
- لب‌ها ، صورت یا زبانش تیره یا کبود شده باشد.
- تب بالا داشته باشد.به خصوص اگر همراه با سرفه علائمی مثل آبریزش بینی نداشته باشد.
- کوچک‌تر از ۳ ماه باشد و تب داشته باشد(حتی تب خفیف).
- سرفه خونی داشته باشد.
- علائمی مثل سرگیجه،بی‌حالی،خشکی دهان،گریه بدون اشک و دفع مدفوع کمتر از حالت نرمال داشته باشد که همه این‌ها نشانه کم آبی بدن کودک است.
- بیشتر از ۲ هفته سرفه داشته باشد.
- اگر هنگام غذا خوردن یا بلعیدن اجسام خارجی احساس سرفه به کودک دست دهد .
درمان‌های گیاهی سرفه در کودکان
برگ پیچک (عشقه)
برگ پیچک یا عشقه (Hedera helix) یکی از گیاهان مؤثر در درمان سرفه است. این گیاه به عنوان یک اکسپکتورانت شناخته می‌شود و به رقیق شدن خلط و تسهیل خروج آن از مجاری تنفسی کمک میکند. ترکیبات موجود در برگ پیچک می‌توانند التهاب را کاهش دهند و به بهبود علائم سرفه کمک کنند.
سرخارگل (Echinacea)
سرخارگل یکی از گیاهان دارویی است که به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند. این گیاه به دلیل خواص ضد التهابی و ضد ویروسی خود، می‌تواند در کاهش علائم سرماخوردگی و سرفه مؤثر باشد. استفاده از عصاره سرخارگل در درمان سرفه ناشی از عفونت‌های تنفسی بسیار رایج است.
برگ آویشن (Thymus vulgaris)
آویشن یکی از گیاهان دارویی با خواص قوی ضد التهابی و خلط‌آور است. این گیاه می‌تواند به تسکین گلو درد و کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک کند. آویشن همچنین دارای خواص ضد باکتریایی است که می‌تواند در مبارزه با عفونت‌ها مؤثر باشد.
سرشاخه‌های هوایی ختمی (Althaea officinalis)
گل ختمی به دلیل داشتن موسیلاژ، لایه‌ای محافظ بر روی گلو ایجاد میکند که به کاهش تحریک و سرفه کمک میکند. این گیاه همچنین دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند در تسکین سرفه‌های خشک مؤثر باشد.
گل بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla)
بابونه آلمانی دارای خواص ضد التهابی، آرام‌بخش و ضد اسپاسم است. این گیاه می‌تواند به تسکین سرفه‌های ناشی از التهاب مجاری تنفسی کمک کند و خواب بهتر را برای کودکان فراهم آورد (برای اطلاعات بیشتر به مقاله سرفه در شب کودکان چرا خواب رامختل میکند؟و راهکارهای مقابله با آن چیست؟ مراجعه کنید).
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra)
شیرین بیان یکی از قوی‌ترین داروهای گیاهی ضد سرفه است. این گیاه دارای خواص ضد التهابی و خلط‌آور است و می‌تواند به تسکین التهاب گلو و کاهش سرفه کمک کند. گلیسیریزین، ترکیب فعال موجود در شیرین بیان، به تسریع ترشح مخاط نای و رفع احتقان دستگاه تنفسی کمک میکند
عسل
عسل به عنوان یک درمان طبیعی قدیمی برای سرفه شناخته می‌شود. خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی عسل به تسکین گلو و کاهش سرفه کمک میکند. با این حال، باید توجه داشت که عسل نباید به کودکان زیر یک سال داده شود.
درمان‌های خانگی سرفه درکودکان
درمان سرفه در کودکان بستگی به عامل ایجاد کننده آن دارد. اقداماتی که در منزل می‌توانیم برای کودکمان انجام دهیم تا به درمان آن کمک کند شامل موارد زیر است:
- دادن مایعات گرم به کودک
- استفاده از دستگاه بخور
- تنفس در بخار آب گرم
- استفاده از محلول سالین مثل اسپری بینی سدیم کلراید
- دادن اندکی عسل به کودک
- خوابیدن و داشتن استراحت کافی
مکمل‌های موثر در سرفه در کودکان
ویتامین C
ویتامین C یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای تقویت سیستم ایمنی است. مصرف کافی این ویتامین می‌تواند به کاهش شدت علائم سرماخوردگی و سرفه کمک کند. منابع غذایی غنی از ویتامین C شامل مرکبات، فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی هستند.
زینک (روی)
زینک یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی است. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زینک می‌تواند مدت زمان بیماری‌های تنفسی را کاهش دهد و به تسریع روند بهبودی کمک کند.
ویتامین D
ویتامین D به تنظیم سیستم ایمنی و کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک میکند. کمبود ویتامین D در کودکان با افزایش ریسک حملات آسم و شدت علائم مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل ویتامین D می‌تواند به کاهش تعداد و شدت حملات آسم کمک کند و در نتیجه سرفه و علائم مرتبط را کاهش دهد.
ویتامین E
ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن، از سلامت سلول‌های ریه و مجاری تنفسی حمایت میکند. ویتامین E ممکن است به کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک کرده و شدت علائم آسم و سرفه را کاهش دهد.
منیزیم
منیزیم به شل شدن عضلات دیواره مجاری تنفسی کمک میکند. مصرف منیزیم می‌تواند از شدت تنگی نفس و سرفه در کودکان مبتلا به آسم بکاهد.
شربت کودی و شربت کونایت شرکت آرام پیشداد ارس آزما هردو از عصاره گیاهان مانند برگ پیچک (عشقه)، ریشه واندام هوایی سرخارگل، برگ آویشن و گل ختمی به همراه ویتامین C و ماده معدنی زینک تشکیده شده‌اند. این شربت ها به عنوان درمان های مناسب برای سرفه شناخته می‌شوند. ویتامین C و زینک در این محصولات به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند؛ همچنین شربت کونایت با داشتن عصاره گیاهی بابونه آلمانی به رفع سرفه‌های شبانه و بهبود وضعیت خواب کودکان نیز کمک میکند (برای اطلاعات بیشتر به مقاله درمان سرفه در کودکان: موثرترین روش درمان سرفه در کودکان چیست؟ مراجعه کنید).
نویسنده
محقق و داروساز