درمان سرفه در کودکان: موثرترین روش درمان سرفه در کودکان چیست؟

سرفه یک واکنش محافظتی بدن برای پاکسازی مجاری تنفسی از عوامل تحریک‌کننده، ترشحات و عوامل بیماری‌زا است. این عارضه در کودکان به دلایل مختلفی مانند عفونت‌های ویروسی، حساسیت‌ها، آسم، ریفلاکس و عوامل محیطی رخ می‌دهد. با توجه به حساسیت هایی که در کودکان وجود دارد انتخاب درمان مناسب برای سرفه در کودکان بسیار حائز اهمیت است. این مقاله به بررسی مؤثرترین داروهای درمان سرفه در کودکان، شامل درمان‌های دارویی، گیاهی، مکمل‌ها، و راهکارهای خانگی، می‌پردازد و راهنمایی‌هایی درباره زمان مراجعه به پزشک ارائه می‌دهد.

درمان‌ سرفه در کودکان

درمان‌‌های دارویی سرفه

با توجه به حساسیت های موجود در سنین پایین، انتخاب و استفاده از دارو در کودکان حتما می‌بایست تحت نظر پزشک یا داورساز انجام گیرد. داروهای سرکوب‌کننده سرفه (Antitussives) و داروهای خلط‌آور و موکولیتیک  (Expectorants & Mucolytics) می‌توانند در کودکان استفاده شوند اما انتخاب نوع آن‌ها، میزان، و مدت مصرف می‌بایست توسط پزشک یا داروساز تعیین شود. برخی از این داروهای موثر در سرفه کودکان در زیر توضیح داده خواهند شد.

• دکسترومتورفان: یک ضدسرفه با اثر مرکزی که با مهار مرکز سرفه در مغز، سرفه‌های خشک را کاهش می‌دهد.
• گایافنزین: یک خلط‌آور که با افزایش ترشح مخاط، دفع خلط را تسهیل می‌کند.
• اکسپکتورانت: گروهی از داروها (مانند گایافنزین) که تولید و دفع خلط را افزایش می‌دهند.

درمان‌های گیاهی سرفه

برگ پیچک (عشقه)

برگ پیچک یا عشقه (Hedera helix) یکی از گیاهان مؤثر در درمان سرفه است. این گیاه به عنوان یک اکسپکتورانت طبیعی شناخته می‌شود و به رقیق شدن خلط و تسهیل خروج آن از مجاری تنفسی کمک می‌کند. ترکیبات موجود در برگ پیچک می‌توانند التهاب را کاهش دهند و به بهبود علائم سرفه کمک کنند.

سرخارگل (Echinacea)

سرخارگل یکی از گیاهان دارویی است که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. این گیاه به دلیل خواص ضد التهابی و ضد ویروسی خود، می‌تواند در کاهش علائم سرماخوردگی و سرفه مؤثر باشد. استفاده از عصاره سرخارگل در درمان سرفه ناشی از عفونت‌های تنفسی بسیار رایج است.

برگ آویشن (Thymus vulgaris)

آویشن یکی از گیاهان دارویی با خواص قوی ضد التهابی و خلط‌آور است. این گیاه می‌تواند به تسکین گلو درد و کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک کند. آویشن همچنین دارای خواص ضد باکتریایی است که می‌تواند در مبارزه با عفونت‌ها مؤثر باشد.

گل ختمی (Althaea officinalis)

گل ختمی به دلیل داشتن موسیلاژ، لایه‌ای محافظ بر روی گلو ایجاد می‌کند که به کاهش تحریک و سرفه کمک می‌کند. این گیاه همچنین دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند در تسکین سرفه‌های خشک مؤثر باشد.

بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla)

بابونه آلمانی دارای خواص ضد التهابی، آرام‌بخش و ضد اسپاسم است. این گیاه می‌تواند به تسکین سرفه‌های ناشی از التهاب مجاری تنفسی کمک کند و خواب بهتر را برای کودکان فراهم آورد.

شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra)

شیرین بیان یکی از قوی‌ترین داروهای گیاهی ضد سرفه است. این گیاه دارای خواص ضد التهابی و خلط‌آور است و می‌تواند به تسکین التهاب گلو و کاهش سرفه کمک کند. گلیسیریزین، ترکیب فعال موجود در شیرین بیان، به تسریع ترشح مخاط نای و رفع احتقان دستگاه تنفسی کمک می‌کند

عسل

عسل به عنوان یک درمان طبیعی قدیمی برای سرفه شناخته می‌شود. خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی عسل به تسکین گلو و کاهش سرفه کمک می‌کند. با این حال، باید توجه داشت که در کودکان زیر یک  منع مصرف عسل وجود دارد.

ویتامین‌ها و ومواد معنی موثر در بهبود سرفه

ویتامین C

ویتامین C یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای تقویت سیستم ایمنی است. مصرف کافی این ویتامین می‌تواند به کاهش شدت علائم سرماخوردگی و سرفه کمک کند. منابع غذایی غنی از ویتامین C شامل مرکبات، فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی می‌باشند.

زینک

زینک یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی است. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زینک می‌تواند مدت زمان بیماری‌های تنفسی را کاهش دهد و به تسریع روند بهبودی کمک کند.

ویتامین D

ویتامین D به تنظیم سیستم ایمنی و کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک می‌کند. کمبود ویتامین D در کودکان با افزایش ریسک حملات آسم و شدت علائم مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل ویتامین D می‌تواند به کاهش تعداد و شدت حملات آسم کمک کند و در نتیجه سرفه و علائم مرتبط را کاهش دهد.

ویتامین E

یک آنتی‌اکسیدان قوی است که با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن، از سلامت سلول‌های ریه و مجاری تنفسی حمایت می‌کند.ویتامین E ممکن است به کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک کرده و شدت علائم آسم و سرفه را کاهش دهد.

منیزیم

منیزیم به شل شدن عضلات دیواره مجاری تنفسی کمک می‌کند. مصرف منیزیم می‌تواند از شدت تنگی نفس و سرفه در کودکان مبتلا به آسم بکاهد.

درمان‌‌های خانگی سرفه کودکان

درمان سرفه در کودکان بستگی به عامل ایجاد کننده آن دارد. اقداماتی که در منزل می‌توان برای کودک انجام داد تا به درمان آن کمک کند شامل موارد زیر است:

• مصرف مایعات گرم
• استفاده از دستگاه بخور
• تنفس در بخار آب گرم
• استفاده از محلول سالین مثل اسپری بینی سدیم کلراید
• خواب و  استراحت کافی

بهترین روش درمان سرفه در کودکان چیست؟

با توجه به اینکه داروهای گیاهی عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند، می‌توانند اولین خط درمان در مدیریت سرفه در کودکان باشند. گیاهانی مانند عسل، آویشن، بابونه به دلیل خواص ضدالتهابی، خلط‌آور و آرام‌بخش، گزینه‌های مناسبی برای کاهش سرفه و بهبود وضعیت تنفسی هستند.

علاوه بر این، مکمل‌هایی مانند ویتامین C و روی به دلیل تقویت سیستم ایمنی، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، نه‌تنها عوارضی ندارند، بلکه نقش مؤثری در کاهش شدت و مدت سرفه‌های ناشی از عفونت‌های ویروسی ایفا می‌کنند.

ترکیب درمان‌های گیاهی و مکمل‌های تغذیه‌ای، یک رویکرد ایده‌آل و کم‌خطر برای درمان سرفه در کودکان است، زیرا هم به تسریع بهبود بیماری کمک می‌کند و هم از مصرف بی‌رویه داروهای شیمیایی که ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، جلوگیری می‌شود.

شربت کودی و شربت کونایت شرکت آرام پیشداد ارس آزما درمانی موثر و یک اکسپکتورانت طبیعی به شمار می‌آیند. این محصولات با تمرکز بر تفاوت نیازهای درمانی کودکان مبتلا در روز و شب طراحی شده‌اند که در محصول کودی علاوه بر   عصاره گیاهان مانند برگ پیچک (عشقه)، ریشه و اندام هوایی سرخارگل، برگ آویشن و گل ختمی از ویتامین C و ماده معدنی زینک جهت تقویت سیستم ایمنی کودکان  استفاده شده است همچنین  محصول کونایت با دارابودن مقادیر متفاوتی از عصاره‌های گیاهی گل بابونه آلمانی، برگ آویشن، پیچک (عشقه) و گل ختمی در بهبود وضعیت خواب کودکان و سرفه در خواب کودک موثر می‌باشد (برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید).

 این شربت‌ها به عنوان درمان‌های مناسب برای سرفه، احتقان قفسه سینه و برونشیت شناخته می‌شوند. ویتامین C و زینک در شربت کودی به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند؛ در حالی که شربت کونایت با عصاره گیاهی بابونه آلمانی، برگ آویشن و گل ختمی به بهبود وضعیت خواب کودکان و  تسکین سرفه در خواب کودک کمک می‌کند. طعم ویژه این محصولات باعث سهولت در استفاده آن‌ها برای هر دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان می‌شود.

یکی از مشکلات که والدین کودکان با آن مواجه هستند، عدم مصرف یا سختی در مصرف دارو توسط کودکان است. شرکت آرام پیشداد ارس آزما با محصول آب نبات لالی خود که دارای عصاره آویشن، عسل  آویشن و ویتامین C نیز می باشد این مشکل را حل کرده چرا که مصرف آب نبات نه تنها بسیار علاقه کودکان می باشد که بلکه با توجه شکل دارویی خود می‌تواند در تسکین سرفه موثر باشد. به همین دلیل آب نبات های لالی گلکسی انتخابی بسیار مناسب برای تسکین سرفه در کودکان به شمار می آیند.

نتیجه‌گیری

سرفه در کودکان یک مشکل شایع است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. انتخاب درمان مناسب به نوع و علت سرفه بستگی دارد. داروهای سرکوب‌کننده، خلط‌آور، گیاهان دارویی، مکمل‌ها و درمان‌های خانگی، همگی روش‌های مؤثری برای کاهش سرفه و بهبود شرایط کودک هستند. در این میان استفاده از شربت‌های گیاهی حاوی ویتامین‌ها و مینرال‌های موثر مانند شربت کودی و کونایت می‌توانند انتخابی بسیار مناسب و ایمن در درمان سرفه در نظر گرفته شوند. همچنین استفاده از آب نبات هایی نظیر آب نبات های لالی نیز می تواند برای کودکان جذاب بوده و به درمان سرفه آن ها کمک کند. با این حال، در صورت طولانی شدن سرفه یا مشاهده علائم هشداردهنده، مراجعه به پزشک الزامی است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

سرفه چیست؟

سرفه یک واکنش دفاعی بدن برای حذف ترشحات، گرد و غبار، میکروب‌ها و عوامل آلرژی‌زا از مجاری تنفسی است. این عمل با تحریک گیرنده‌های عصبی در دستگاه تنفسی آغاز شده و منجر به بازدم ناگهانی و قوی می‌شود که به دفع مواد مضر کمک می‌کند.

سرفه چطور اتفاق می‌افتد؟

سرفه از طریق یک مکانیسم پیچیده عصبی-عضلانی اتفاق می‌افتد:

1. تحریک گیرنده‌های سرفه: عوامل محرک مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، مواد آلرژی‌زا یا ترشحات باعث تحریک گیرنده‌های عصبی در مجاری تنفسی می‌شوند.
2. ارسال پیام عصبی: این تحریک به ساقه مغز ارسال شده و باعث ایجاد پاسخ عصبی می‌شود.
3. فعال‌سازی عضلات: عضلات قفسه سینه و دیافراگم به سرعت منقبض شده و باعث خروج ناگهانی هوا از ریه‌ها می‌شوند که به عنوان سرفه شناخته می‌شود.

مشکلات ناشی از سرفه در کودکان چیست؟

• اختلال در خواب
• کاهش اشتها
• تحریک گلو و خشونت صدا
• تهوع و استفراغ در اثر سرفه‌های شدید
• احتمال ایجاد عفونت‌های ثانویه

انواع سرفه

سرفه‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

سرفه خلط‌ دار

این نوع سرفه با تولید مخاط همراه است و معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مانند برونشیت یا ذات‌الریه است (برای اطلاعات بیشتر به مقاله سرفه خلط دار؛ علائم، دلایل و درمان آن در کودکان مراجعه بفرمایید).

سرفه خشک

سرفه خشک بدون تولید خلط است و معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی یا آلرژی‌ها ایجاد می‌شود. این نوع سرفه ممکن است خواب کودک را مختل کند.

علل سرفه

سرفه می‌تواند ناشی از علل مختلفی مانند عفونت‌های ویروسی، آلرژی‌ها و آسم باشد و شناسایی دقیق علت آن برای انتخاب درمان مناسب ضروری است؛ در ادامه به توضیح این عوامل می‌پردازیم.

عفونت های ویروسی

شایع‌ترین علت سرفه در کودکان، عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا است. این عفونت‌ها معمولاً با علائمی نظیر تب، گلودرد و گرفتگی بینی همراه هستند. سرفه ناشی از این عفونت‌ها ممکن است خشک یا خلط‌دار باشد.

آلرژی‌ها

آلرژی‌ها نیز می‌توانند باعث سرفه در کودکان شوند. حساسیت به گرد و غبار، گرده گیاهان، حیوانات خانگی و مواد غذایی می‌تواند منجر به سرفه‌های مزمن و خارش گلو شود.

ریفلاکس معده به مری (GERD)

این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به مری بازگشت پیدا کند و موجب سوزش معده و سرفه شود. علائم دیگر شامل درد قفسه سینه و طعم تلخ در دهان است.

عوامل محیطی

قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی هوا و سایر مواد تحریک‌کننده نیز می‌تواند باعث بروز سرفه شود. این نوع سرفه معمولاً به صورت خشک و مکرر ظاهر می‌شود.

جسم خارجی

در موارد نادر، ورود جسم خارجی به مجاری تنفسی می‌تواند باعث بروز سرفه شدید شود که نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.

چه زمانی برای سرفه کودک به پزشک مراجعه کنیم؟

در  صورت بروز هر یک از موارد زیر همراه با سرفه بهتر است به پزشک مراجعه شود:

• کودک به سختی نفس بکشد یا تنگی نفس داشته باشد.
• کودک سریع‌تر از حالت معمول نفس بکشد.
• لب‌ها ، صورت یا زبان کودک تیره یا کبود شده باشد.
• کودک تب بالا داشته باشد.به خصوص اگر همراه با سرفه علائمی مثل آبریزش بینی نداشته باشد.
• سن کودک کم‌تر از ۳ ماه باشد و تب داشته باشد(حتی تب خفیف).
• کودک سرفه خونی داشته باشد.
• بروز علائمی مثل سرگیجه،بی‌حالی،خشکی دهان،گریه بدون اشک و دفع مدفوع کمتر از حالت نرمال که تمام موارد نشانه کم آبی بدن کودک است.
• تداوم سرفه در کودک بیشتر از ۲ هفته .
• سرفه در زمان بلع یا جویدن.

منابع

• https://www.nhs.uk/conditions/baby/health/colds-coughs-and-ear-infections-in-children/
• https://kidshealth.org/en/parents/childs-cough.html
• https://www.kidshealth.org.nz/cough-in-children
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24507905/
• https://araspharmaceutical.com/blog/

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز