-
درمان بی اشتهایی کودکان
بیاشتهایی در کودکان میتواند ناشی از علل رفتاری، تغذیهای یا پزشکی باشد و در صورت تداوم منجر به سوءتغذیه و اختلال رشد میشود. درمان بر اساس انجام میگیرد و شامل دارودرمانی، درمان گیاهی، ریزمغذی و اصلاح سبک زندگی کودک است.
بیاشتهایی در کودکان یکی از مشکلات رایج دوران رشد است که با کاهش تمایل کودک به خوردن غذا مشخص میشود. این وضعیت میتواند موقت یا مزمن باشد و از علل رفتاری ساده تا اختلالات پزشکی پیچیده نشأت بگیرد. بیاشتهایی اگر بهموقع تشخیص و درمان نشود، میتواند به کاهش وزن، سوءتغذیه، اختلال رشد فیزیکی و ذهنی و کاهش مقاومت بدن در برابر بیماریها منجر شود. بنابراین، شناخت علل و انتخاب روشهای درمانی مناسب بسیار اهمیت دارد. در این مقاله به بررسی انواع درمان در بی اشتهایی کودکان میپردازیم.
انواع درمان بیاشتهایی کودکان
درمانهای دارویی بی اشتهایی
درمان دارویی زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که علت بیاشتهایی جدی بوده (مانند مشکلات متابولیک، اختلالات روانی یا کمبود اشتهای شدید) و یا کمبود شدید مواد مغذی وجود داشتهباشد. این درمان شامل داروهای زیر بوده که باید حتما تحت نظر پزشک مصرف شود؛ چرا که داروها ممکن است عوارض، تداخل و محدویت سنی در مصرف داشتهباشند. برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
سیپروهپتادین
- مکانیسم اثر: سیپروهپتادین یک آنتیهیستامین نسل اول با اثرات آنتیسروتونرژیک بوده که با کاهش اثرات سرکوبکننده اشتها در مغز، تمایل به خوردن را افزایش میدهد.
- عوارض: خوابآلودگی، تحریکپذیری، افزایش وزن ناگهانی، خشکی دهان
- تداخلات و هشدارها: از تداخلات مهم این دارو، میتوان تداخل با داروهای اعصاب در کودکان مبتلا به صرع و اختلال اضطراب را نام برد. همینطور در کودکان مبتلا به فاویسم و کودکان درگیر با حملات آسم باید با احتیاط مصرف گردد.
کورتیکواستروئیدها
- مکانیسم اثر: با افزایش گلوکز خون، تحریک متابولیسم پروتئین و چربی و افزایش احساس گرسنگی از طریق اثر بر هیپوتالاموس باعث افزایش اشتها میشوند.
- عوارض: افزایش وزن، تضعیف سیستم ایمنی، پوکی استخوان در مصرف طولانی مدت، اختلال در رشد طولی
- تداخلات و هشدارها: از تداخلات مهم این دارو، میتوان تداخل با انسولین و داروهای کاهنده قند خون در کودکان مبتلا به دیابت را نام برد.
نکته قابل توجه این است که سیپروهپتادین و کورتیکواستروئیدها در کودکان زیر 2 سال توصیه نمیشوند مگر با دستور پزشک.
درمانهای گیاهی بی اشتهایی
درمان گیاهی یکی از روشهای ایمنتر و طبیعیتر برای بهبود اشتهای کودکان است که در صورت استفادهی اصولی و با مشورت پزشک یا داروساز میتواند بسیار مؤثر باشد. با این حال، سن مصرف، دوز مناسب و مدت درمان باید حتماً رعایت شود تا از بروز عوارض احتمالی پیشگیری گردد. در ادامه چند نمونه از این گیاهان را بررسی خواهیم کرد (اطلاعات بیشتر):
شنبلیه
حاوی ترکیبات ساپونینی و آلكالوئیدی است که باعث تحریک ترشح شیرههای گوارشی و انسولین میشود. همچنین با بهبود عملکرد معده و روده، به افزایش اشتها کمک میکند.
زنجبیل
ترکیبات جینجرول و شوگاول موجب تحریک اعصاب گوارشی، افزایش حرکات معده و روده و ترشح آنزیمهای گوارشی میشوند. همچنین خاصیت ضد تهوع دارد که در کودکانی که از حالت تهوع یا نفخ رنج میبرند، اشتها را باز میکند.
زردچوبه
کورکومین موجود در زردچوبه باعث تحریک صفرا و بهبود گوارش میشود. همچنین اثر ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی دارد و در کودکان با مشکلات کبدی یا گوارشی خفیف میتواند به بهبود اشتها کمک کند.
جلبک اسپیرولینا
یک جلبک سبز-آبی سرشار از پروتئین، آهن، ویتامینهای گروه B (بهویژه B12) و آنتیاکسیدان است. در کودکان دچار کمخونی یا ضعف عمومی با تقویت انرژی و عملکرد متابولیکی موجب افزایش طبیعی اشتها میشود.
کاسنی
دارای ترکیبات تلخ مانند لاکتوسین و اینولین است که با تحریک گیرندههای طعم تلخ زبان، ترشح اسید معده و شیره گوارشی را افزایش میدهد. همچنین اثر ملین ملایمی دارد که در رفع یبوستهای مزمن و در نتیجه بهبود اشتها مفید است.
علف چشمه
سرشار از ویتامین C، آهن و ترکیبات گوگردی است. با پاکسازی کبد، بهبود هضم و تقویت خونسازی، میل به غذا را در کودکان افزایش میدهد.
بابونه
دارای فلاونوئیدها و آپیژنین است که با اثر آرامبخش، ضدنفخ و ضداسپاسم موجب کاهش اضطراب و بهبود گوارش میشود. در کودکانی که بی اشتهایی آنها منشأ عصبی دارد، بسیار مؤثر است.
جینسینگ
حاوی جینسنوزیدهاست که با افزایش سطح انرژی سلولی (ATP)، بهبود متابولیسم و تحریک مرکز اشتها در هیپوتالاموس، باعث افزایش میل به غذا میشود.
تمام گیاهان ذکرشده در دوزهای استاندارد و فرم مناسب (مثل شربتهای مکمل ترکیبی مخصوص کودکان) ایمن هستند، اما در کودکان زیر ۲ سال باید فقط با نظر پزشک مصرف شوند؛ بهویژه اگر کودک بیماری مزمن (مانند آسم، دیابت یا حساسیت غذایی) دارد، هر نوع گیاه باید با احتیاط انتخاب گردد.
ریزمغذیهای موثر در درمان بی اشتهایی کودکان
ویتامینها و ریزمغذیها نقش حیاتی در اشتها، متابولیسم و رشد کودک دارند. کمبود آنها میتواند باعث کاهش میل به غذا، خستگی و اختلال در رشد شود. استفاده صحیح از مکملها میتواند اشتها را تحریک کرده و کودک را به مسیر طبیعی رشد بازگرداند.
ویتامین B12
این ویتامین برای عملکرد عصبی و خونسازی ضروری است. کمبود آن باعث میشود کودک احساس خستگی و ضعف کند و در نتیجه کمتر میل به غذا داشته باشد. با تأمین B12، انرژی و توانایی بدن برای پردازش مواد غذایی بهتر میشود و اشتها بهبود مییابد.
ویتامین C
ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک میکند و سیستم ایمنی را تقویت میکند. وقتی بدن مواد مغذی را بهتر جذب کند و احساس ضعف کمتری داشته باشد، کودک تمایل بیشتری به خوردن پیدا میکند.
روی (Zinc)
روی برای رشد، عملکرد سیستم ایمنی و فرآیندهای متابولیسم ضروری است. کمبود روی میتواند حس چشایی و بویایی را کاهش دهد و باعث شود کودک کمتر تمایل به غذا داشته باشد. با تأمین روی، اشتهای کودک افزایش مییابد و رشد او حمایت میشود.
مس (Copper)
مس به تولید آنزیمهای گوارشی کمک میکند. وقتی آنزیمها بهتر عمل کنند، هضم غذا راحتتر شده و کودک به خوردن غذا تمایل بیشتری پیدا میکند.
منگنز (Manganese)
منگنز یک ریزمغذی ضروری برای متابولیسم کربوهیدراتها، چربیها و پروتئینها است. کمبود منگنز میتواند فرآیند هضم و جذب مواد مغذی را مختل کند و در نتیجه اشتهای کودک کاهش یابد. تأمین منگنز کافی به افزایش کارایی متابولیک و تحریک میل به غذا خوردن کمک میکند.
شربت اشتهاآور اپونس، تولید شرکت آرام پیشداد ارس آزما، با بهرهگیری از ترکیبات گیاهی مؤثر مانند شنبلیله، اسپیرولینا، زردچوبه، زنجبیل، کاسنی و علف چشمه، در کنار ویتامینها و مواد معدنی ضروری نظیر ویتامین C، ویتامین B12، مس و منگنز، گزینهای کارآمد برای درمان بیاشتهایی در کودکان بهشمار میرود. این ترکیبات بهواسطه خواص تغذیهای و اثرات مثبت بر عملکرد سیستم گوارشی و تحریک اشتها، نقش مهمی در بهبود وضعیت تغذیهای کودکان ایفا میکنند. شرکت ارس با تولید این محصول، موفق شده است فرمولاسیونی جامع شامل عصارههای گیاهی مفید و ریزمغذیهای حیاتی را ارائه دهد که نه تنها اشتها را افزایش میدهد، بلکه به ارتقاء سلامت عمومی کودکان نیز کمک میکند.
درمانهای خانگی بیاشتهایی
در بسیاری از موارد، بیاشتهایی کودکان ناشی از مشکلات جسمی نیست؛ بلکه به رفتارهای غذایی، عادات نادرست یا شرایط محیطی برمیگردد. مطابق موارد زیر، با اصلاح سبک تغذیه و رفتار خانواده میتوان بدون نیاز به دارو، اشتهای کودک را تا حد زیادی بهبود داد.
تقسیم وعدههای غذایی به حجمهای کوچکتر و مکرر
بهجای سه وعدهی حجیم، بهتر است کودک روزانه ۵ تا ۶ وعدهی کوچک و سبک شامل وعدههای اصلی و میانوعده مصرف کند. این روش باعث میشود دستگاه گوارش خسته نشود و احساس گرسنگی طبیعی در طول روز ایجاد شود.
ایجاد نظم غذایی
تعیین ساعت مشخص برای وعدهها، از عادت به خوردن نامنظم جلوگیری میکند. کودک باید یاد بگیرد فقط در زمانهای مشخص غذا بخورد و بین وعدهها از خوردن تنقلات زیاد خودداری کند.
جذاب کردن وعدههای غذایی
کودکان از یکنواختی خسته میشوند. بشقاب رنگی، استفاده از نگهای طبیعی، سبزیجات و میوهها برای تزئین (با قالبهای ستارهای یا حیوانات یا …)، و حتی مشارکت دادن کودک در آمادهسازی غذا باعث میشود او نسبت به غذا احساس تعلق و علاقه پیدا کند.
صرف غذا در کنار خانواده
صرف غذا در جمع خانواده باعث الگوسازی رفتاری میشود. وقتی کودک والدین و خواهر یا برادرش را در حال غذا خوردن میبیند، تمایلش به تقلید و خوردن بیشتر میشود.
محدود کردن تنقلات و نوشیدنیهای قندی
مصرف بیرویهی تنقلات مثل چیپس، بیسکویت، شکلات یا خوراکیهای شیرین بین وعدهها باعث سیری کاذب و بیمیلی به غذای اصلی میشود. والدین باید از دسترسی آزاد کودک به این خوراکیها جلوگیری کرده و در عوض، میانوعدههای سالم مثل میوه، ماست یا مغزها را جایگزین کنند.
تشویق و پاداش مثبت
وقتی کودک رفتار درستی در غذا خوردن دارد، تشویق زبانی یا یک پاداش کوچک میتواند تأثیر زیادی در تکرار رفتار مثبت داشته باشد.
خواب و تحرک کافی
کمخوابی یا کمتحرکی باعث کاهش متابولیسم بدن و در نتیجه بیاشتهایی میشود. فعالیت بدنی روزانه (مثل بازی، دوچرخهسواری یا پیادهروی) و خواب کافی، اشتها را تقویت میکند.
توجه به عوامل روانی و محیطی
اضطراب، فشار روحی، یا تغییرات محیطی (مثل ورود به مهدکودک، تولد خواهر یا برادر جدید) میتوانند بهطور موقت باعث بیاشتهایی شوند. در این موارد باید ریشهی استرس شناسایی و برطرف شود.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیاشتهایی خفیف و گذرا در کودکان شایع است، اما اگر این وضعیت بیش از دو هفته ادامه پیدا کند یا با علائم هشداردهنده همراه باشد، باید حتماً ارزیابی پزشکی انجام شود. مراجعه به پزشک بهویژه در موارد زیر ضروری است:
کاهش وزن یا توقف رشد
بیمیلی شدید به تمام غذاها
علائم گوارشی همراه
علائم کمخونی یا ضعف عمومی
تب، تعریق شبانه یا عفونتهای مکرر
تغییر رفتار یا خلقوخو
دندان درآوردن در نوزادان و شیرخواران
نتیجهگیری
بیاشتهایی کودکان اگر بهموقع شناسایی و اصلاح نشود، میتواند رشد و سلامت آنها را تحتتأثیر قرار دهد. با ترکیب تغذیه مناسب، تأمین ریزمغذیها، اصلاح عادتهای رفتاری و در صورت نیاز درمان دارویی یا گیاهی، میتوان اشتها و رشد طبیعی کودک را بازیابی کرد. همکاری والدین، نظم غذایی و محیط آرام هنگام غذا خوردن، کلید موفقیت درمان است. در مواردی جهت رفع این مشکل نیاز به مراجعه به پزشک نیز وجود دارد.
شربت اشتهاآور اپونس (appvance®) شرکت داروسازی ارس، ترکیبی از عصارههای گیاهی منتخب همراه با ویتامینها و ریزمغذیها است که بهطور طبیعی اشتهای کودک را تحریک و توان جسمانی را افزایش میدهد. این شربت از نظر ایمنی مورد تایید آژانس دارویی اروپا میباشد. جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
در ادامه به کلیات بیاشتهایی، تشخیص، علت وقوع، علائم، عوارض و انواع آن میپردازیم.
بی اشتهایی کودک چیست؟
بیاشتهایی کودک وضعیتی است که در آن کودک تمایل کمتری به خوردن غذا نشان میدهد یا بهطور مداوم از خوردن غذا امتناع میکند. این مشکل میتواند موقت باشد، ناشی از شرایط محیطی یا رفتاری، یا مزمن و مرتبط با اختلالات پزشکی و کمبودهای تغذیهای باشد. بیاشتهایی اگر بهموقع تشخیص و مدیریت نشود، ممکن است منجر به کاهش وزن، اختلال در رشد جسمی و ذهنی، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات تغذیهای شود.
بی اشتهایی چگونه تشخیص داده میشود؟
بیاشتهایی کودک با موارد زیر تشخیص داده میشود:
- مشاهده رفتارهای مرتبط با غذا، مثل امتناع یا اجبار به خوردن، کاهش تمایل به خوردن و کاهش حجم غذای مصرفی
- کاهش وزن یا توقف رشد قد و وزن
- انجام آزمایش خون و مشاهده کمبود ویتامینها و مواد معدنی
- بررسی مشکلات گوارشی یا بیماریهای زمینهای
علت وقوع بی اشتهایی چیست؟
علت بیاشتهایی کودکان چندعاملی است و شامل موارد زیر میشود:
- عوامل روانی- رفتاری: اضطراب، افسردگی، فشار برای غذا خوردن، اختلال وسواس یا تغییرات محیطی
- عوامل پزشکی- فیزیولوژیک: عفونتهای ویروسی و باکتریایی، مشکلات گوارشی (یبوست، رفلاکس)، ، کمبود ریزمغذیها (آهن، ویتامین B12 و …)، بیماریهای مزمن (آسم، سلیاک، دیابت و …)، دندان درآوردن
- داروها و واکسیناسیون: برخی داروهای ضدصرع، آنتیبیوتیکها و واکسنها ممکن است اشتها را کاهش دهند.
- سبک زندگی و تغذیه: مصرف زیاد تنقلات، کمخوابی، کم تحرکی و عادات غذایی نادرست
عوارض بی اشتهایی چیست؟
عوارض بیاشتهایی کودکان شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن و لاغری مفرط
- سوءتغذیه و کمبود ریزمغذیها
- تأخیر در رشد قدی، وزنی، ذهنی و شناختی
- ضعف سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به بیماریها
- خستگی، بیحالی، کاهش انرژی و تمرکز و یادگیری
- مشکلات گوارشی ثانویه (یبوست، نفخ، سوءهاضمه)
- افزایش حساسیت به استرس و مشکلات رفتاری
- پوست خشک، کدر یا دارای جوش و خارش
- موهای شکننده، کمپشت یا ریزش مو
انواع بیاشتهایی در کودکان چیست؟
انواع بی اشتهایی در کودکان را میتوان به دستههای زیر تقسیم کرد:
- بیاشتهایی گذرا: کوتاهمدت، معمولاً بعد از بیماریهای ساده مثل سرماخوردگی یا تب.
- بیاشتهایی مزمن: طولانیمدت، ممکنه به دلیل کمبود مواد مغذی، سوءتغذیه یا اختلالات رشد باشه.
- بیاشتهایی رفتاری: ناشی از عادات غذایی غلط، مقاومت کودک به خوردن، یا مشکلات محیطی و خانوادگی.
- بیاشتهایی پزشکی: مرتبط با بیماریهای گوارشی، متابولیک، هورمونی یا کمبود ریزمغذیها. بیاشتهایی عصبی/روانی: به علت استرس، اضطراب، افسردگی یا تجربیات منفی با غذا. مانند بیاشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)
- بیاشتهایی فیزیولوژیک: طبیعی در دورههایی مثل دندان درآوردن، تغییرات رشدی یا بلوغ.
- بیاشتهایی دارویی: ناشی از مصرف برخی داروها که اشتها را کاهش میدهند.
- بیاشتهایی اجتماعی/محیطی: به دلیل تغییر مکان، شروع مدرسه، تغییرات خانوادگی یا الگوهای غذایی نامناسب.
برای کسب اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
نویسنده
محقق و داروساز