بی‌ اشتهایی عصبی کودکان: علل، علائم، خطرات و درمان بی‌اشتهایی عصبی کودکان

بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) یک اختلال تغذیه‌ای پیچیده و جدی است که در کودکان می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای، اختلال در رشد جسمی و ذهنی، و بروز عوارض روانی و جسمی شدید شود (انواع بی‌ اشتهایی در کودکان: عصبی، طبیعی، دارویی و عاطفی). برخلاف بی‌اشتهایی ساده که ناشی از کم‌اشتهایی گذرا است، بی‌ اشتهایی عصبی کودکان یک اختلال ذهنی است که با ترس شدید از افزایش وزن، تصویر بدنی غیرواقعی و رفتارهای خودتحمیلی مانند محدودیت غذایی و فعالیت بدنی افراطی همراه است. شروع این اختلال در کودکان و نوجوانان، به‌ویژه در دختران، نگران‌کننده بوده و نیازمند تشخیص و مداخله‌ی سریع و چندجانبه است.

بی‌اشتهایی عصبی کودکان

بی‌اشتهایی عصبی در کودکان به‌عنوان یک اختلال خوردن با منشاء روانی تعریف می‌شود که در آن کودک به طور آگاهانه و وسواس‌گونه مصرف غذا را محدود می‌کند تا از افزایش وزن جلوگیری کند. معیارهای تشخیصی این اختلال بر اساس DSM-5 شامل (1) محدودسازی انرژی دریافتی منجر به کاهش وزن قابل‌توجه، (2) ترس شدید از چاق شدن حتی در شرایط کم‌وزنی، و (3) اختلال در درک تصویر بدن است. در کودکان، کاهش سرعت رشد، قطع یا تأخیر در بلوغ، افت عملکرد تحصیلی، و گوشه‌گیری اجتماعی نیز مشاهده می‌شود.

علل بی‌اشتهایی عصبی کودکان

بی‌اشتهایی عصبی کودکان اغلب چندعاملی است و از تعامل عوامل زیستی، روانی و اجتماعی ناشی می‌شود (بی اشتهایی کودکان: دلایل و راه‌ های درمان بی اشتهایی کودکان چیست؟):

• ژنتیکی و زیستی: استعداد خانوادگی، نامنظمی در نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین و دوپامین، و عدم تعادل محور HPA (هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال).
• روانی: عزت نفس پایین، وسواس فکری، اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس-اجباری (OCD) (بی اشتهایی و رفتارهای عاطفی در کودکان).
• محیطی و فرهنگی: فشار اجتماعی برای لاغری، الگوبرداری از والدین یا همسالان با نگرش‌های بدنی منفی، آزار کلامی یا جسمی، و استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی.
• خانوادگی: تعارض خانوادگی، حمایت کم والدین، یا والدینی که کنترل بیش‌ازحد دارند.

آسیب‌ها و خطرات بی‌اشتهایی عصبی کودکان

بی‌اشتهایی عصبی اگر درمان نشود، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری در رشد جسمی، روانی و اجتماعی کودک به جا بگذارد (عوارض بی ‌اشتهایی کودکان: بررسی کامل عوارض و راهکارهای درمانی):

• جسمی: کاهش وزن شدید، آمنوره (در دختران)، کاهش تراکم استخوان (استئوپنی)، اختلال در ترشح هورمون‌های رشد، کم‌خونی، آریتمی قلبی، نارسایی کلیه و کبد.
• روانی: افسردگی، اضطراب، خودکشی، وسواس، اختلال در تمرکز.
• اجتماعی و تحصیلی: انزوای اجتماعی، افت عملکرد تحصیلی، از دست دادن علایق.
• تأخیر در رشد: بی‌اشتهایی مزمن باعث اختلال در رشد طولی، تأخیر در بلوغ جنسی و تکامل مغزی می‌شود.

آشنایی با خطرناک ترین عوارض ناشی از کمبود وزن و کاهش وزن  در کودکان

علائم بی‌اشتهایی عصبی کودکان

علائم این اختلال ممکن است تدریجی ظاهر شوند و به اشتباه با کم‌اشتهایی ساده یا تمایل کودک به لاغری اشتباه گرفته شوند:

• کاهش ناگهانی یا مداوم وزن
• اشتغال ذهنی با غذا، کالری، وزن یا ظاهر بدنی
• امتناع از خوردن غذا یا بهانه‌گیری زیاد برای نخوردن
• ورزش یا فعالیت بیش از حد به منظور کاهش وزن
• پوشیدن لباس‌های گشاد برای پنهان کردن لاغری
• خستگی مفرط، یبوست، سرگیجه، ریزش مو، ناخن‌های شکننده
• کاهش تمرکز، گوشه‌گیری، تحریک‌پذیری

درمان بی‌اشتهایی عصبی کودکان

درمان باید چندوجهی، تیم‌محور و متشکل از روانپزشک کودک، روان‌شناس، متخصص تغذیه، و پزشک عمومی باشد. درمان‌های مکمل گیاهی، تغذیه‌ای و خانگی می‌توانند در کنار درمان اصلی مفید باشند.

بی ‌اشتهایی در کودکان: علل، عواقب و بهترین روش درمان بی اشتهایی کودکان

درمان خانگی بی اشتهایی

درمان خانگی شامل حمایت روانی والدین، ایجاد محیطی بدون قضاوت، تنظیم وعده‌های غذایی کوچک اما مکرر، و تشویق کودک به پذیرش تدریجی غذاست. استفاده از وعده‌های غذایی مشترک خانوادگی، حذف فشار برای خوردن، و الگوسازی مناسب بسیار مؤثر است.

درمان دارویی بی‌اشتهایی عصبی کودکان

داروهای ضدافسردگی برای کنترل افسردگی و وسواس‌های مرتبط با بی‌اشتهایی استفاده می‌شوند. در کودکان باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. در صورت بروز عوارض قلبی یا اختلال الکترولیتی، بستری الزامی است.

درمان گیاهی بی‌ اشتهایی

گیاهان دارویی و مکمل‌های مغذی می‌توانند به تحریک اشتها و اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای کمک کنند:

چه مواد خوراکی و گیاهی در افزایش اشتهای کودکان موثر است؟

• شنبلیله (Trigonella foenum-graecum): دارای ترکیبات ساپونین و آلکالوئیدی است که ترشح انسولین را تحریک کرده و سبب افزایش اشتها می‌شود. همچنین با تنظیم متابولیسم، به بهبود جذب مواد مغذی کمک می‌کند.
• اسپیرولینا (Spirulina platensis): منبع غنی از پروتئین، ویتامین‌های گروه B، آهن و منگنز است. این ریزجلبک با تأمین اسیدهای آمینه ضروری، به بهبود انرژی، عملکرد مغزی و رشد جسمی کمک می‌کند.
• زردچوبه (Curcuma longa): دارای کورکومین با خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است. می‌تواند التهاب سیستم عصبی مرکزی را کاهش داده و در بهبود خلق‌وخو و اشتها نقش داشته باشد.
• زنجبیل (Zingiber officinale): محرک قوی دستگاه گوارش است. با تحریک ترشح آنزیم‌های گوارشی، به تسهیل هضم، رفع تهوع و افزایش اشتها کمک می‌کند.
• کاسنی (Cichorium intybus): با خاصیت کبدی و صفراوی، عملکرد گوارشی را بهبود می‌بخشد و با تحریک ترشح بزاق و صفرا، اشتها را افزایش می‌دهد.
• علف چشمه (Nasturtium officinale): سرشار از ویتامین C و آهن است. این گیاه با تحریک متابولیسم و تقویت خون‌سازی، در بهبود ضعف و بی‌اشتهایی مؤثر است.

شربت اشتهاآور اپونس، محصول شرکت آرام پیشداد ارس آزما، با بهره‌گیری از ترکیبی ویژه شامل عصاره‌های گیاهی شنبلیله، اسپیرولینا، زردچوبه، زنجبیل، کاسنی و علف چشمه، به همراه مواد مغذی ضروری مانند ویتامین C، ویتامین B12، مس و منگنز، راهکاری مؤثر و ایمن برای درمان بی‌اشتهایی در کودکان فراهم کرده است. این ترکیبات با خواص تغذیه‌ای ارزشمند و اثرات مثبت بر بهبود عملکرد سیستم گوارشی و افزایش اشتها، نقش مؤثری در ارتقاء وضعیت تغذیه‌ای کودکان ایفا می‌کنند.

مکمل‌های موثر در بی اشتهایی

بی‌اشتهایی باعث کمبودهای تغذیه‌ای می‌شود که نیاز به مکمل‌سازی دارند:

• ویتامین C: افزایش جذب آهن، تقویت سیستم ایمنی و کمک به ترمیم بافت‌ها.
• ویتامین B12: برای سنتز DNA، عملکرد عصبی و خون‌سازی ضروری است. کمبود آن سبب بی‌حالی و کاهش اشتها می‌شود.
• مس: در سنتز هموگلوبین و آنزیم‌های متابولیک دخیل است. کمبود مس با کاهش انرژی و بی‌اشتهایی همراه است.
• منگنز: کوفاکتور آنزیم‌های گوارشی، نقش در رشد استخوان و متابولیسم کربوهیدرات‌ها دارد.

نتیجه‌گیری

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز