راهکار های درمان سنتی زردی نوزاد

طب سنتی و درمان زردی نوزاد

درمان های سنتی و خانگی زردی نوزاد

زردی از جمله بیماری های شایع در دوره نوزادی بوده و عدم درمان آن می تواند آسیب های مغزی از جمله کرن ایکتروس و عقب ماندگی ذهنی را به همراه داشته باشد. در این مقاله نظرات و توصیه های متخصصان طب سنتی را  همراه با باور و فرهنگ عمومی و سنت مردم در رابطه با درمان زردی نوزاد بررسی می‌کنیم.

نور فلورسنت

یک از درمان‌های متداول برای زردی بچه استفاده از فلورسنت است. بدین جهت در درمان سنتی از لامپ‌های فلورسنت مانند لامپ مهتاپی برای درمان زردی نوزاد استفاده می‌گردد. استفاده از این لامپ ها ممکن است موجب سوختگی، حساسیت پوست و آسیب به چشم نوزادان ‌شود. به همین خاطر استفاده از آن ها باید تحت نظارت پزشک و محتاطانه باشد.

نور خورشید

یکی از روش های خانگی از بین بردن زردی نوزاد استفاده از نور خورشید است. اگر چند دقیقه در روز نوزاد برهنه را در مقابل نور خورشید قرار دهید، نور خورشید سبب تغییر شیمیایی بیلی روبین در پوست و دفع آن از طریق ادرار و مدفوع می‌شود. البته این کار ممکن است منجر به سوختگی پوست و آسیب به چشم نوزاد شود. به همین خاطر قبل از انجام این کار بهتر است با پزشک معالج حتماً مشورت کنید.

کنترل دما

زردی در لغت به معنی آتش است. برای نوزادان مبتلا به زردی در طب سنتی ایرانی، این عقیده وجود دارد که به اصطلاح نوزاد آتش گرفته است و گرمی بدن او بسیار بالا است. بنابراین توصیه می‌شود دمای منزل و محیط نوزاد معتدل باشد، نه خیلی خنک که نوزاد سرما بخورد و نه خیلی گرم که زردی را تشدید کند. برای این کار بایستی از یک دماسنج استفاده شود و دمای اتاق نوزاد را بین ۲۴تا ۲۸ تنظیم کرد. مطالعه ای از اثر دما محیط بر روی زردی وجود ندارد اما گرم بودن دما می‌تواند منجر به کم آبی نوزاد و تشدید زردی شود. به همین دلیل پزشکان همواره توصیه می‌کنند که نوزاد در دمای مناسب(حدود ۲۵ درجه) نگه داشته شود.

تغذیه مادر و کودک

در طب سنتی، تغذیه مادر در زردی نوزاد بسیارمهم است. در طب سنتی توصیه می­شود که مادر باید از خوردن غذاهای چرب، تند و دارای طبع گرم مانند ماکارونی و حتی میوه های زرد رنگ مانند موز خودداری کند و از میوه هایی با تبع سرد استفاده کند تا گرمی از شیر مادر به نوزاد منتقل نشده و مزید بر علت نشود. همچنین این اعتقاد وجود دارد که غذاها و میوه هایی که تبع سرد دارند در بهبود عملکرد صفرا و کبد بسیار موثرند. البته نباید در مصرف سردی زیاده روی شود زیرا ممکن است موجب ایجاد حالت‌هایی مانند احساس سرما در بدن، بی‌حالی و خواب آلودگی، نفخ معده و رنگ پریدگی ‌شود. همچنین میوه های مورد نظر نیز مستقیما نباید به نوزاد داده شود بلکه باید از طریق مادر مصرف شده و از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. از جمله این میوه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انار؛ انار به دلیل طبع سرد و خشکی که دارد می‌تواند در کاهش زردی نوزاد موثر باشد.
• خیار، پرتقال؛ مصرف خیار توسط مادر به دلیل طبع سردی که دارد در کاهش درجه زردی نوزاد موثر است.
• کاهو؛ کاهو هم شیر مادر را زیاد می‌کند و چون سموم کبد را پاک می‌کند، در کاهش و رفع زردی نوزاد موثر است.
• هندوانه؛ این میوه با طبع سرد و ویتامین ث کمک می‌کند تا سیستم ایمنی نوزاد بتواند بهتر با زردی مقابله کند.
• آلبالو؛ طبع سرد و خشک دارد و با تصفیه خون می‌تواند در رفع زردی نوزاد تاثیرگذار باشد.
• نارنگی؛ این میوه باعث فعالیت آنزیمی در کبد می‌شود که کمک می‌کند کبد بیلی‌روبین را فیلتر و از بدن دفع کند.
• سیب سبز و لیمو ترش؛ این میوه ها نیز سبب پاکسازی کبد می‌شود و به دفع زردی نوزاد کمک می‌کند.
• سیر، زنجبیل و پیاز نیز با بهبود عملکرد کبد می توانند در درمان زردی موثر باشند

مطالعه ای از تاثیر مصرف مواد غذایی مذکور در مادر بر بهبود زردی نوزاد ارائه نشده است. با توجه به ترشحات محتویات موادغذایی در شیر مادر، گمان می‌شود که بعضی از آنها می­توانند در درمان زردی موثر باشند اما نحوه و مقدار مصرف آن ها باید تحت نظر پزشک باشد.

آرد جو

نوزادانی که میزان بیلی‌روبین خون آن‌ها بالا است و دچار زردی می‌شوند را می‌توان با آرد جو درمان کرد. برای این‌کار باید کمی آرد جو را دور ناف و روی صورت نوزاد بپاشید تا زردی را از بین ببرد. در مطالعات انجام شده بر آرد تا کنون اثر مناسبی در درمان زردی نوزادان مشاهده نشده است و جهت استفاده از آن باید با پزشک مشورت گردد.

حجامت

یکی دیگر از شیوه‌هایی که در طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود حجامت است. حجامت برای درمان هر بیماری در قسمت خاصی از بدن انجام می‌شود. برای نوزادان هم برش‌ها معمولا در پشت گوش نوزاد انجام می­شود. مطالعه از تاثیر حجامت در زردی نوزادان انجام نشده است و جهت استفاده از آن بایستی حتما با پزشک مشورت گردد.

ماساژ نوزاد

ماساژ ناحیه شکم نوزاد با روغن لیمو یا رزماری در طب سنتی جهت درمان زردی نوزاد نیز استفاده می‌شود. ممکن است بخشی از محتویات روغن جذب پوستی شده و بر فعالیت کبد نوزاد تاثیر گذارد. یکی از انواع ماساژها، «رفلکسولوژی» یا ماساژ کف پا می‌باشد که ممکن است برای کاهش میزان بیلی‌روبین مناسب تر باشد.

مطالعات متعددی در رابطه اثر ماساژ برای نوزادان را انجام پذیرفته است و این مطالعات نتایج متضادی به همراه داشته اند. از این جهت اطمینانی از موثر بودن این روش هنوز حاصل نشده است. همچنین ماساژ کودک ممکن است سبب آسیب به وی شود و باید توسط یک متخصص انجام گیرد. از این جهت قبل از ماساژ کودک به منظور کاهش زردی نوزاد باید با پزشک مشورت کرد و از صدمه ندیدن نوزاد در طول ماساژ اطمینان حاصل نمود.

استفاده از عرقیجات نظیر کاسنی و شاتره در زردی نوزاد

بر اساس متون طب سنتی عرقیجاتی که طبع سرد دارند، نظیر کاسنی و شاتره باعث کاهش درجه حرارت بدن نوزاد شده و از این جهت می توانند موثر باشند. همچنین می‌توانند با بهبود عملکرد صفرا و کبد در درمان زردی نوزادان تاثیر به سزایی داشته باشند. از جمله آن ها می‌توان به عرق کاسنی، شاتره، بید، خارشتر و گشنیز اشاره کرد. مطالعات در زمینه این عرقیجات نتایج ضد و نقیضی را به دنبال داشته است. به طور کلی استفاده از عرقیجات مزبور می‌تواند در درمان زردی موثر باشند اما میزان و نحوه مصرف آن ها باید تحت نظر پزشک باشد.

شستشوی و حمام درمانی نوزاد

یکی دیگر از راه‌های کنترل زردی نوزاد در طب سنتی، شستشو دست و پای نوزاد به شکل چند مرتبه در روز با عرقیجات گیاهی  نظیر کاسنی، شاه‌تره می­‌باشد. البته برای این‌ که دمای بدن نوزاد افت نکند، بهتر است قبل از استفاده، عرقیجات کمی حرارت داده شوند. در این روش، یک یا دو لیوان عرق کاسنی، بید، گل ختمی و گل بنفشه را داخل یک لگن آب ریخته شود و نوزاد را در آن لگن حدود ده دقیقه ماساژ داده شود. مطالعه ای در خصوص اثبات این روش وجود ندارد اما با توجه به خواص عرقیجات و ماساژ، گمان می شود که این روش می‌تواند در درمان زردی نوزادان موثر باشد.

شیرخشت و ترنجبین برای درمان زردی نوزاد

استفاده از عرقیجات در طب سنتی بسیار رایج است و عقیه بر این است که عرقیجاتی که طبع سرد دارند، بسیار در درمان زردی موثر می باشند. از جمله این گیاهان می توان به شیرخشت و ترنجبین اشاره کرد که در کتب «قانون طب» ابوعلی سینا، «الحاوی» اثر محمدابن زکریای رازی و «مخزن الادویه» سیدمحمدحسین عقیلی خراسانی شیرازی به آن پرداخته شده است. شاید معروف ترین داروهای ضد زردی نوزاد در کشور ما، شیرخشت و ترنجبین باشند.

ابن سینا در کتاب قانون در مورد مقایسه شیرخشت با ترنجبین چنین گفته است:

“شیرخشت یا شیرخشک شبنمی بوده که در هرات بر درخت بید و گون کتیرا می نشیند و دارای مزاج معتدل است ، دارای اثر مسهلی و دیگر خواص مشابه ترنجبین، ولی از آن قوی تر است و خاصیت زداینده دارد.”

در مطالعات علمی متعددی که برای بررسی اثر بخشی شیرخشت صورت گرفته است، تاثیر آن در کاهش سطح بیلی روبین و بهبود بیماری زردی مشاهده شده است.

از آنجایی که میزان ماده موثره در هر نمونه گیاهی از شیر خشت با توجه به اقلیم و شرایط جمع آوری و انتقال متفاوت است، نمی­توان میزان دقیق و تاثیرگزار گیاه را از عطاری ها تهیه کرد. همچنین گیاه جمع آوری شده از دل طبیعت میزان نا مشخصی ناخالصی و آلودگی داشته که می تواند برای نوزاد خطرناک باشد. به همین جهت لازم است تا این گیاهان به صورت مناسب خالص سازی و ایمن شوند. یکی از محصولات تهیه شده از شیرخشت، قطره خوراکی نئوناستر بوده که با استفاده از شیوه های نوین تولید شده است. مطالعات انجام شده روی این قطره اثربخشی و ایمنی آن را به اثبات رسانده و نشان داده شده است که می­تواند به میزان چشم گیری سطح بیلی روبین نوزادان را کاهش می دهد. از این رو استفاده از آن جهت درمان زردی نوزادان در مراکز درمانی رسمی کشور رو به گسترش است.

سخن پایانی:

در این مقاله به معرفی درمان های سنتی زردی کودکان پرداختیم. باید توجه داشت که این درمان ها نمی‌توانند جایگزین درمان اصلی زردی شوند و باید از آن ها در کنار درمان های اصلی استفاده نمود. همچنین مطالعه ای در خصوص بعضی از این درمان ها وجود ندارد و اثربخشی و ایمنی بسیاری از آنها اثبات نشده اند. از جهتی دیگر بعضی از آن ها ممکن است برای نوزاد خطرناک باشند. از این جهات استفاده از این درمان ها برای زردی نوزادان باید تحت نظر پزشک و در کنار درمان های اصلی صورت پذیرد.