جلوگیری از زردی نوزاد در دوران بارداری

زردی نوزادان چیست؟

طبق آخرین آمار ارایه شده توسط آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (American Academy of Pediatrics) بیش از۸۰ درصد نوزادان متولد شده مبتلا به درجاتی از زردی یا یرقان هستند در نتیجه لازم است تا نظارت کامل و دقیقی بر تمام نوزادان تازه متولد شده صورت بپذیرد. امروزه تمام نوزادان در بدو تولد تا ۷۲ ساعت از نظر علائم زردی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

زردی یا یرقان در بسیاری از نوزادان تازه متولد شده دیده می‌شود و به شرایطی گفته می‌شود که پوست و قسمت سفیدی چشم نوزاد رنگ زرد به خود می‌گیرند. این زرد به دلیل تجمع یک ماده شیمیایی به نام بیلی روبین ایجاد می‌شود.

در دوران بارداری، کبد مادر بیلی روبین را برای نوزاد دفع می کند، اما پس از تولد، کبد نوزاد وظیفه حذف بیلی روبین را برعهده دارد. کبد اکثر نوزادان در بدو تولد رشد کافی برای حذف کامل بیلی روبین از بدن را ندارد و در اثر تجمع این ماده زردی نوزاد یا یرقان مشاهده می‌شود.

عوارض ناشی از عدم درمان زردی نوزاد

انجام اقدامات درمانی برای حالت‌های شدید زردی نوزاد ضروری است زیرا درصورت عدم درمان می‌تواند سبب آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین و کرن ایکتروس ‌شود. کرنیکتروس نوعی آسیب مغزی است که ناشی از سطوح بالای بیلی روبین در خون نوزاد به‌وجود می‌آید. کرن ایکتروس یک بیماری عصبی ناتوان کننده دائمی است که با برخی یا همه علائم زیر شناخته می‌شود:

• فلج مغزی کورئوآتتوئید
• فلج نگاه
• دیسپلازی (رشد و تقسیم سلولی غیر نرمال) مینای دندان های شیری
• کم شنوایی حسی عصبی یا نوروپاتی (آسیب عصب) شنوایی
• مشاهده اختلال در MRI مغزی

تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح یرقان می‌تواند از بروز کرنیکتروس و عوارض آن جلوگیری کند. اگرچه کرن ایکتروس بسیار نادر است، اما تأثیر آن بر زندگی نوزادان و خانواده‌های آن‌ها می‌تواند ویرانگر باشد و باید اهمیت راهکارهای پیشگیری از آن را جدی گرفت.

عوامل ریسک ابتلا به زردی نوزاد

وجود برخی فاکتورهای خطر در نوزاد شانس ابتلا به زردی و عوارض آن را بالا می‌برند که بر اساس گایدلاین جدید آکادمی اطفال آمریکا ۲۰۲۲ به شرح زیر است:

• زایمان زودتر از موعد (به ازای هر یک هفته کمتر از هفته چهلم، ریسک زردی نوزاد افزایش می‌یابد)
• ابتلا به زردی در ۲۴ ساعت اول پس از تولد
• غلظت بیلی روبین سرمی (TSB) یا غلظت بیلی روبین پوستی (TcB) بالا و نزدیک به آستانه فتوتراپی
• بروز همولیز به دلایل مختلف، در صورت شک یا اثبات افزایش سریع TSB یا TcB بیش از ۰.۳ میلی گرم بر دسی لیتر در۲۴ اول یا بیش از ۰.۲میلی گرم بر دسی لیتر پس از ۲۴ ساعت
• نیاز به فتوتراپی قبل از ترخیص از بیمارستان
• وجود سابقه والدین یا خواهر و برادری که نیاز به فتوتراپی یا تعویض خون پیدا کرده‌اند.
• وجود سابقه خانوادگی اختلالات گلبول قرمز، از جمله کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD)
• تغذیه انحصاری و ناکافی شیر مادر
• هماتوم پوست سر یا کبودی قابل توجه
• سندرم داون
• نوزاد ماکروزوم متولد شده از مادر مبتلا به دیابت

برخی دیگر از دلایل بروز زردی نوزاد

وجود یک اختلال زمینه‌ای نیز ممکن است باعث زردی نوزاد شود. در چنین مواردی، زردی اغلب خیلی زودتر یا دیرتر از شکل رایج‌تر یرقان نوزاد ظاهر می‌شود. برخی از بیماری‌ها یا شرایطی که می‌توانند باعث زردی در نوزاد شوند شامل موارد زیر است:

• بیماری رزوس: شرایطی که در آن آنتی بادی‌های مادر منجر به نابودی گلبول‌های قرمز نوزاد می‌شوند.
• وجود انسداد در مجاری صفراوی و کیسه صفرا
• سندروم کریگلر- نجار(Crigler-Najjar): یک اختلال ژنتیکی نادر که سبب ناتوانی در پاکسازی بیلی روبین از بدن می‌شود.
• بیماری کبدی
• هپاتیت – التهاب کبد
• خونریزی داخل جمجمه‌ای به دلیل آسیب حین تولد
• سپسیس یا عفونت خونی

زردی نوزاد در دوران بارداری

• هایپربیلی روبینمی ناشی از بیماری همولایتیک ایزوایمون نوزادان

با شناسایی و درمان مادران بارداری که در معرض خطر تولید آنتی بادی علیه آنتی ژن‌های گلبول قرمز جنین هستند، می‌توان از هایپربیلی روبینمی در بارداری پیشگیری کرد و از رخداد بیماری همولیتیک در نوزاد جلوگیری کرد. درصورتی که مادر در دوران بارداری از نظر وجود آنتی بادی‌‌های ضد گلبول قرمز غربالگری نشود، ارزیابی و درمان باید پس از زایمان و در بدوتولد نوزادان انجام می‌شود. متخصصین توصیه می‌کند که زنان باردار برای تعیین نوع گروه خونی ABO و Rh(D) خود آزمایش شوند تا از نظر ضرورت دریافت ایمونوگلوبولین Rh(D) (RhIG) مورد ارزیابی قرار گیرند. گلبول‌های قرمز خون در بدن نوزاد مرتبا شکسته و تخریب شده و گلبول‌های قرمز جدید جایگزین آن‌ها می‌شوند درنتیجه میزان تولید بیلی روبین در چندروز ابتدایی پس از تولد بیش از بزرگسالان است از طرف دیگر کبد نوزادان هنوز به رشد کافی نرسیده؛ بنابراین در کمک به دفع کردن بیلی روبین از بدن کمتر موثر است. در مواردی که علائم نوزاد خفیف باشند معمولاً بدون درمان برطرف می‌شوند. با این حال، نوزادان با سطوح بیلی روبین بسیار بالا نیاز به درمان با تزریق خون یا فتوتراپی دارند.

بیماری همولیتیک جنین و نوزاد به دلیل یک عدم تطابق بین گروه خونی مادر و جنین ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث عوارض و مرگ و میر قابل توجهی شود. خوشبختانه امروزه با استفاده روش‌های پیشگیری عواقب کشنده این اختلال بسیار کاهش یافته است.

نقص آنزیم گلوکز 6-فسفات دهیدروژناز یا G6PD Deficiency به عنوان یکی از مهم ترین علل هایپربیلی روبینمی شناخته می‌شود که می‌تواند منجر به کرن ایکتروس شود. شناسایی نوزادان مبتلا به کمبود G6PD همواره یک چالش بوده‌است زیرا اکثر نوزادان مبتلا فاقد سابقه خانوادگی مثبت هستند. ایران و منطقه خاورمیانه در کنار جنوب صحرای آفریقا، مدیترانه، شبه جزیره عربستان و آسیای جنوب شرقی از جمله مناطقی هستند که شیوع بالایی از نظر کمبود این آنزیم دارند.

این نوزادان با احتمال بالاتری نسبت به سایر نوزادان قبل از ترخیص از بیمارستان نیازمند دریافت فتوتراپی می‌شوند که در چنین مواردی باید به ابتلا به کمبود G6PD شک برد و اقدامات و تست‌های لازم انجام پذیرند.

• زایمان زودرس

نوزادی که قبل از هفته ۳۸ بارداری به دنیا می‌آید ممکن است نتواند به سرعت نوزادان رسیده بیلی روبین را از بدن خود حذف کند؛ همچنین نوزادان نارس معمولا تغذیه کم‌تر و به دنبال آن مدفوع کم‌تری دارند، در نتیجه بیلی روبین کم‌تری از طریق مدفوع دفع می شود.

• کبودی قابل توجه در هنگام تولد

نوزادانی که در حین زایمان دچار آسیب و استرس می‌شوند، ممکن است سطوح بالاتری از بیلی روبین ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز بیشتر داشته باشند که با زایمان تحت نظر متخصصین می‌توان از این عارضه جلوگیری کرد.

انواع روش‌های درمان زردی نوزاد

روش‌های متنوعی برای درمان یرقان وجود دارد از جمله:

• فوتوتراپی: در این روش نوزاد زیر یک لامپ مخصوص که ساطع کننده نور با طیف سبز-آبی ساطع می‌باشد، قرار می‌گیرد. نور شکل و ساختار مولکول های بیلی روبین را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که قابلیت دفع از طریق ادرار و مدفوع را داشته باشد. در طول درمان باید از محافظ چشم استفاده شود.

• تعویض خون: به ندرت، زمانی که زردی نوزاد شدید به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نوزاد نیاز به تعویض خون داشته باشد. در این روش مقادیر کمی از خون برداشت شده و با خون اهدایی جایگزین می‌شود، در نتیجه بیلی روبین و آنتی بادی‌های مادر رقیق می‌شود.

• ایمونوگلوبولین (IVIg): درصورتی که زردی نوزاد ناشی از تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد باشد استفاده از این روش کارآمد است. تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبولین می‌تواند سطح آنتی بادی‌های ناسازگار با نوزاد را کاهش دهد.
• کلوفیبرات و فنوباربیتال: مطالعات مختلفی نشان داده اند که این داروها در زردی نوزادان موثرند اما جز داروهای رایج درمان زردی نیستند و عوارضی نیز به همراه دارند که می توانند برای نوزاد خطر آفرین باشند.
• داروهای گیاهی مانند شیرخشت

نئوناستر(NEONEASTER): شیوه نوین درمان زردی نوزاد

قطره خوراکی نئوناستر یک فرآورده طب سنتی تولید شده از شیر خشت است که با روشی منحصر به فرد از مانا شیرخشت برای زردی نوزادان و درمان یبوست کودکان تهیه شده است. در نئوناستر، مانیتول با غلظت 300 میلی گرم بر میلی لیتر به عنوان جزء فعال استاندارد سازی شده است.

فرمولاسیون نوین نئوناستر منجر به اثربخشی و پایداری بیشتر و همچنین عوارض جانبی کمتر در مقایسه با سایر محصولات مشابه موجود در بازار گشته است.(دسترسی به داروخانه ها)

منابع

• https://www.nhs.uk/conditions/jaundice-newborn/diagnosis/
• https://www.cdc.gov/ncbddd/jaundice/facts.html
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infant-jaundice/symptoms-causes/syc-20373865
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infant-jaundice/diagnosis-treatment/drc-20373870
• https://www.nhs.uk/conditions/jaundicenewborn/treatment

• Kemper AR, Newman TB, Slaughter JL, Maisels MJ, Watchko JF, Downs SM, Grout RW, Bundy DG, Stark AR, Bogen DL, Holmes AV, Feldman-Winter LB, Bhutani VK, Brown SR, Maradiaga Panayotti GM, Okechukwu K, Rappo PD, Russell TL. Clinical Practice Guideline Revision: Management of Hyperbilirubinemia in the Newborn Infant 35 or More Weeks of Gestation. Pediatrics. 2022 Sep 1;150(3):e2022058859. doi: 10.1542/peds.2022-058859. PMID: 35927462.