مصرف شیرخشت برای درمان یبوست نوزادان
استفاده از شیرخشت در یبوست نوزادان
یبوست در نوزادان
یبوست یک مشکل رایج در میان نوزادان است که حدود ۳۰ درصد از نوزادان را درگیر می‌کند. ۳ تا ۵ درصد ویزیت های مراقبت های اولیه نوزادان و ۱۰ تا ۲۵ درصد از مشاوره های گوارشی آن ها در راستای یبوست نوزادی می‌باشد. در نوزادان ترم، اولین دفع مدفوع معمولاً در عرض ۳۶ ساعت پس از تولد اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند، این فرآیند دیرتر اتفاق بیفتد. ۹۰ درصد نوزادان طبیعی در ۲۴ ساعت اول زندگی دفع مدفوع خواهند داشت. در طول هفته اول زندگی، نوزادان به طور میانگین سه الی چهار مدفوع در روز دفع می‌کنند، اگرچه این مقدار بسته به اینکه نوزادان با شیر مادر تغذیه می‌شوند یا شیر خشک متغیر است. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند ممکن است در چند روز اول زندگی روزانه یک مدفوع داشته باشند، سپس با افزایش شیر مادر، دفعات آن ها معمولاً افزایش می‌یابد. در طول سه ماه اول زندگی، دفعات دفع مدفوع تحت تأثیر نحوه تغذیه و نوع شیر مصرفی نوزاد می باشد. شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند به طور متوسط روزانه سه مدفوع دفع می‌کنند. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند به طور متوسط دو بار در روز مدفوع می‌کنند، اما بین انواع شیر خشک نیز تفاوت های چشم گیری وجود دارد.
در کودکان، یبوست عموماً به دفع مدفوع بزرگ و یا سفت، دفع مدفوع کمتر از سه مرتبه در هفته یا اجابت مزاج دردناک مشخص می‌گردد. عدم درمان زودهنگام یبوست منجر به عادت در نگه داشتن مدفوع، مشکلات روانی و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.
علل یبوست در نوزادان
از دلایل یبوست در نوزادان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رژیم غذایی با فیبر کم
- تب و اسفراغ
- از دست دادن مایعات بدن
- رژیم غذایی چرب یا رژیم غذایی با پروتئین بالا
- تغییر شیر مادر به شیر هایی با پروتئین بالا مانند شیر گاو
- کولیت نکروزان
- بیماری های ضمینه ای مانند اوتیسم، استرس و افسردگی
- کاهش فعالیت و چاقی
- سابقه خانوادگی مثبت بیماری هیرشپرونگ ( اختلال در عملکرد اعصاب روده بزرگ)، کم کاری تیروئید، سرطان روده بزرگ، فیبروز کیستیک ( اختلال عملکرد غدد مترشحه خارجی اندام هایی نظیر روده)
- مسمومیت با سرب
- کاهش پتاسیم(هایپوکالمی) و افزایش کلسیم (هایپرکلسمی)
علائم یبوست در نوزادان
از شایع ترین علائم تشخیصی یبوست نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش دفع مدفوع
- دفع مدفوع سفت یا نواری
- وجود خون در مدفوع
- دردناک بودن دفع مدفوع ( جیغ و گریه نوزاد را به همراه دارد)
- اتساع شکم
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن یا رشد نوزاد
- تکان دادن بدن به جلو و عقب
- روی هم زدن قوزک پا
- گوشه گیری و پنهان شدن در حین اجابت مزاج
- خط آبی روی لثه ( مسمومیت با سرب)
- اختلال عملکرد مثانه
از دیدگاه آزمایشگاهی جهت تشخیص یبوست می‌توان موارد زیر را اندازه گیری کرد:
- میزان کلسیم
- میزان پتاسیم
- میزان سرب
- هورمون های تیروئیدی
- تست های سرولوژیک جهت تشخیص بیماری سلیاک ( حساسیت به پروتئین گلوتن )
درمان یبوست در نوزادان
جهت درمان یبوست نوزادان روش های مختلفی وجود دارد. مصرف مایعات و فیبر و همچنین آموزش والدین جهت آشنایی با علائم بیماری توصیه می‌گردد. همچنین جهت درمان یبوست نوزادان می‌توان از داروهای زیر استفاده کرد:
- پلی اتیلن گلایکول
- لاکتولوز
- گلیسرین
- کربوهیدرات‌های غیرقابل هضم مانند سوربیتول (مانند آب آلو، سیب، گلابی) و مانیتول ( مانند شیرخشت )
نوزادان مبتلا به یبوست اغلب به مصرف کربوهیدرات‌های غیرقابل هضم پاسخ می‌دهند و باید ابتدا این موارد را امتحان کرد. استفاده از ملین‌های اسمزی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. از جمله ملین های اسمزی می‌توان به شیرخشت ( حاوی مانیتول ) اشاره کرد که می‌تواند در درمان یبوست نوزادان مورد استفاده قرار گیرد.
آیا شیرخشت در درمان یبوست نوزادان موثر است؟
اثر ملین بودن شیرخشت در مطالعات مختلف مشاهده شده است. همچنین مطالعات مختلفی استفاده از شیرخشت را در درمان یبوست در دوران بارداری به عنوان یک روش ایمن و کاربردی توصیه کرده اند. از دیدگاه مکانیسمی، مانیتول جزء اصلی شیرخشت است که در دستگاه گوارش جذب نمی‌شود. از این جهت می‌تواند اثر ملین را با مکانیسم اسهال اسمتیک القا کند. بر اساس این فرضیه، نقل و انتقالات روده ای افزایش می‌یابد و مدفوع بیشتری دفع خواهد شد. بر اساس این فرضیه می‌توان انتظار داشت که این ماده در درمان یبوست نوزادان کاربرد داشته باشد. قطره خوراکی نئوناستر ( NEONEASTER ) یکی از محصولات صنعتی تولید شده از شیر خشت (Cotoneaster nummularius) است که برای زردی نوزادان استفاده می‌شود. مانیتول جز اصلی سازنده این قطره می‌باشد که با افزایش دفع مدفوع در جهت کاهش زردی عمل می‌کند. با توجه به مکانیسم عملکردی این قطره و افزایش دفع مدفوع توسط آن می‌توان انتظار داشت که در درمان یبوست نوزادان نیز موثر باشد. با توجه به اینکه امروزه تفاضا برای استفاده از داروها با پایه گیاهی بسیار افزایش یافته است، طراحی دارو های جدید با اثربخشی و ایمنی مناسب از گیاهان دارویی اولویت دو چندان یافته است.
با توجه به پایه گیاهی قطره نئوناستر، اثربخشی مناسب و عدم مشاهده عوارض جانبی از آن در مطالعات انجام شده، می‌توان استفاده از آن را در درمان یبوست نوزادان و کودکان توصیه کرد و از این جهت انتظار می‌رود مطالعات بالینی بیشتری در جهت استفاده از نئوناستر در درمان یبوست نوزادان و کودکان نیز صورت گیرد.
منابع
UPTODATE
https://www.uptodate.com/contents/constipation-in-infants-and-children-evaluation
National Health Service
https://www.nhs.uk/start4life/baby/feeding-your-baby/bottle-feeding/bottle-feeding-challenges/constipation-and-bottle-feeding/#:~:text=Tips%20on%20treating%20constipation&text=if%20your%20baby%20is%20happy,are%20particularly%20good%20for%20constipation
Pubmed
Leung AK, Hon KL. Paediatrics: how to manage functional constipation. Drugs in Context. 2021;10.
Sood, Manu R., and MD FRCPCH. “Constipation in infants and children: Evaluation.” UpTo-Date, Waltham, MA (2017): 2-150.
Hashem Dabaghian F, Taghavi Shirazi M, Amini Behbahani F, Shojaee A. Interventions of Iranian traditional medicine for constipation during pregnancy. Journal of Medicinal Plants. 2015 Mar 10;14(53):58-68.