زگیل: انواع، خطرات، تشخیص، پیشگیری و موثرترین روش های درمان زگیل

انواع زگیل پیشگیری از زگیل تشخیص زگیل خطرات زگیل درمان زگیل زگیل زگیل تناسلی

زگیل: انواع، خطرات، تشخیص، پیشگیری و موثرترین روش های درمان زگیل

زگیل یکی از مشکلات شایع پوستی است که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. این عارضه پوستی ممکن است در هر نقطه از بدن ظاهر شود و از نظر ظاهری، اندازه و محل بروز تنوع داشته باشد. زگیل‌ها می‌توانند برای افراد ناراحت‌کننده باشند، اما با توجه به نوع و محل آن، شدت و روش درمان متفاوت است. در این مقاله به بررسی انواع زگیل، خطرات، راه‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.

زگیل چیست؟

زگیل یک توده کوچک و زبر پوستی است که توسط ویروس HPV ایجاد می‌شود. این توده‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و می‌توانند در هر ناحیه از بدن ظاهر شوند. زگیل‌ها به دلیل عفونت ویروسی از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم منتقل می‌شوند(برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله هرآنچه باید درباره‌ی زگیل بدانید! مراجعه کنید).

مکانیسم بیماری‌زایی ویروس زگیل (HPV)

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) پس از ورود به بدن، به سلول‌های سطحی پوست و غشاهای مخاطی متصل می‌شود. این ویروس DNA خود را به سلول‌های میزبان وارد کرده و باعث تکثیر غیرطبیعی آن‌ها می‌شود. تکثیر سلولی ناشی از HPV موجب تشکیل زگیل یا رشد غیرطبیعی بافت‌ها می‌شود. در برخی موارد، به‌ویژه در انواع پرخطر ویروس، این تغییرات می‌توانند به سرطان منجر شوند. همچنین توانایی فرار از سیستم ایمنی را دارد، که باعث طولانی شدن عفونت می‌شود.

نقش سیستم ایمنی در بیماری زگیل

سیستم ایمنی نقش کلیدی در کنترل و پاکسازی ویروس HPV ایفا می‌کند. در افراد با سیستم ایمنی قوی، زگیل‌ها اغلب به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابند. اما در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی، HIV یا مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، احتمال گسترش زگیل‌ها و مقاومت آن‌ها به درمان بیشتر است.

انواع زگیل

زگیل معمولی (Common Warts): زگیل‌های معمولی غالباً روی دست‌ها و انگشتان ظاهر می‌شوند. سطح آن‌ها زبر و ناهموار است و معمولاً رنگ خاکستری یا قهوه‌ای دارند.
زگیل کف پا (Plantar Warts): این نوع زگیل در کف پا ایجاد می‌شود و به دلیل فشار وارد شده، ممکن است دردناک باشد. ظاهر آن تخت و گاهی حاوی نقاط سیاه‌رنگ است.
زگیل مسطح (Flat Warts): زگیل‌های مسطح کوچک‌تر و صاف‌تر هستند و بیشتر در صورت، پیشانی و پشت دست‌ها دیده می‌شوند.
زگیل تناسلی (Genital Warts): زگیل تناسلی در ناحیه تناسلی و اطراف آن ظاهر می‌شود و از طریق روابط جنسی منتقل می‌شود.
زگیل رشته‌ای (Filiform Warts): این نوع زگیل باریک و بلند است و معمولاً در اطراف دهان، بینی و گردن دیده می‌شود.
زگیل زیر ناخن (Periungual Warts): زگیل‌هایی که در اطراف یا زیر ناخن‌ها ظاهر می‌شوند و ممکن است باعث تغییر شکل ناخن شوند.

(برای اطلاعات بیشتر به مقاله انواع مختلف زگیل پوستی مراجعه شود)

دلایل ابتلا به زگیل

زگیل به دلیل بروز عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. این ویروس بیش از 100 نوع مختلف دارد که برخی از آن‌ها باعث ایجاد زگیل‌های پوستی و برخی دیگر منجر به زگیل‌های تناسلی می‌شوند. دلایل اصلی ابتلا به این بیماری عبارتند از:

تماس مستقیم با ویروس: تماس مستقیم پوست با پوست فرد مبتلا به زگیل می‌تواند ویروس را منتقل کند. این تماس می‌تواند از طریق دست دادن، لمس زگیل یا استفاده از وسایل شخصی آلوده مانند حوله یا تیغ باشد (برای اطلاعات بیشتر به مقاله انتقال ویروس زگیل مراجعه شود).
رطوبت و محیط‌های عمومی: محیط‌های گرم و مرطوب، مانند استخرهای شنا، سونا و حمام‌های عمومی، زمینه‌ساز انتقال ویروس HPV هستند. در این محیط‌ها، پوست آسیب‌پذیرتر بوده و احتمال ابتلا به ویروس افزایش می‌یابد.
سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند بیماران مبتلا به HIV، کسانی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند یا تحت درمان‌های شیمی‌درمانی هستند، بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به زگیل قرار دارند.
زخم و خراش پوستی: وجود ترک‌ها، خراش‌ها یا زخم‌های پوستی، مسیر ورود ویروس به بدن را فراهم می‌کند. استفاده از تیغ‌های مشترک یا کند نیز می‌تواند باعث خراشیدگی پوست و انتقال ویروس شود.
ارتباط جنسی پرخطر: زگیل تناسلی معمولاً از طریق تماس جنسی با فرد آلوده منتقل می‌شود. داشتن چند شریک جنسی یا عدم استفاده از روش‌های پیشگیری مانند کاندوم، خطر ابتلا به زگیل تناسلی را افزایش می‌دهد.
سن و هورمون‌ها: کودکان و نوجوانان به دلیل سیستم ایمنی نابالغ و پوست حساس‌تر، بیشتر مستعد زگیل‌های پوستی هستند. همچنین تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به زگیل تناسلی را در زنان افزایش دهد.
عوامل شخصی و شغلی: افرادی که با آب یا مواد شیمیایی بیشتر از معمول سروکار دارند، مانند کارکنان استخرها یا کارگران ساختمانی، بیشتر در معرض زگیل‌های پوستی هستند. همچنین، افرادی که عادت به جویدن ناخن دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به زگیل‌های اطراف ناخن دارند.

این دلایل نشان می‌دهد که عوامل محیطی، رفتاری و سیستم ایمنی نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارند و پیشگیری از تماس با ویروس HPV و تقویت سیستم ایمنی می‌تواند در کاهش خطر ابتلا مؤثر باشد.

زگیل تناسلی چیست؟

زگیل تناسلی یکی از انواع زگیل است که توسط انواع خاصی از ویروس HPV ایجاد می‌شود. این نوع ضایعه معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و ممکن است بدون علائم خاصی باقی بماند، اما در برخی موارد با خارش، درد یا تحریک همراه است(برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی پاسخ سوالات رایج در رابطه با زگیل تناسلی مراجعه کنید).

خطرات عدم درمان و پیشروی زگیل تناسلی

زگیل تناسلی اگر درمان نشود، می‌تواند خطرات زیر را به همراه داشته باشد:

انتقال ویروس: زگیل تناسلی به‌راحتی از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند منجر به افزایش شیوع ویروس در جامعه شود. (برای اطلاعات بیشتر به مقاله انتقال ویروس HPV مراجعه شو د)
عفونت‌های ثانویه: زگیل‌های تناسلی ممکن است با خارش و تحریک همراه باشند، که باعث زخم شدن پوست و افزایش خطر عفونت‌های باکتریایی می‌شود.
افزایش خطر سرطان: برخی از انواع HPV پرخطر، مانند انواع 16 و 18، با سرطان‌های دهانه رحم، واژن، آلت تناسلی، مقعد و گلو مرتبط هستند. عدم درمان زگیل تناسلی می‌تواند منجر به پیشرفت عفونت و افزایش احتمال بروز سرطان شود (برای اطلاعات بیشتر به مقاله نقش ویروس HPV در سرطان رحم مراجعه شود).
مشکلات روحی و روانی: وجود زگیل تناسلی می‌تواند باعث اضطراب، خجالت و کاهش اعتمادبه‌نفس فرد شود (مراجعه شود به مقاله تاثیرات روانی زگیل‌های پوستی و رویکردهای درمانی بهبود کیفیت زندگی) .
بروز زگیل‌های متعدد و مقاوم: عدم درمان زگیل تناسلی ممکن است منجر به افزایش تعداد و اندازه زگیل‌ها شده و درمان آن‌ها را دشوارتر کند.

رایج ترین نوع زگیل‌ها کدام‌اند؟

رایج‌ترین نوع این بیماری، زگیل معمولی است که اغلب در دست‌ها و پاها ظاهر می‌شود. این زگیل‌ها معمولاً به‌صورت توده‌های کوچک و زبر با سطح خشن دیده می‌شوند. نوع دیگر رایج، زگیل‌های تناسلی هستند که معمولاً در نواحی تناسلی، مقعد و اطراف آن ظاهر می‌شوند و از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند. زگیل‌های کف پا و زگیل‌های صورت نیز از انواع رایج دیگر هستند که در نواحی مختلف بدن دیده می‌شوند.

تشخیص زگیل

معاینه بالینی: پزشک از طریق بررسی ظاهری زگیل و ناحیه درگیر، نوع زگیل را تشخیص می‌دهد.
تست پاپ اسمیر: برای زنان، تست پاپ اسمیر جهت شناسایی سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم که ممکن است به دلیل HPV باشد، انجام می‌شود(برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی تشخیص ابتلا به ویروس HPV از تست پاپ اسمیر مراجعه کنید).
آزمایش HPV DNA: این آزمایش برای شناسایی نوع ویروس و تشخیص انواع پرخطر HPV مفید است.
بیوپسی: در موارد مشکوک، بافت زگیل برای بررسی بیشتر زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد.
محلول اسید استیک: برای تشخیص زگیل‌های تناسلی نامرئی، از اسید استیک استفاده می‌شود. در صورت وجود زگیل، ناحیه آلوده به رنگ سفید درمی‌آید.

راهکارهای پیشگیری از زگیل

پیشگیری از زگیل، به‌ویژه زگیل تناسلی، نیازمند رعایت نکات بهداشتی و تغییر در سبک زندگی است. در ادامه، راهکارهای مؤثر برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری شرح داده می‌شود:

رعایت بهداشت فردی
یکی از بهترین روش‌ها برای پیشگیری از این بیماری، رعایت بهداشت فردی است. شست‌وشوی منظم دست‌ها با صابون و استفاده از حوله‌های شخصی می‌تواند از انتقال ویروس HPV جلوگیری کند. همچنین، خودداری از لمس زگیل‌های موجود در بدن خود یا دیگران بسیار مهم است، زیرا این کار می‌تواند باعث گسترش ویروس به سایر نواحی بدن یا افراد دیگر شود.
استفاده از وسایل شخصی
وسایلی مانند حوله، تیغ اصلاح، ناخن‌گیر و جوراب باید کاملاً شخصی باشند. استفاده از وسایل مشترک، به‌ویژه در محیط‌هایی مانند باشگاه‌های ورزشی یا استخرها، خطر انتقال ویروس را افزایش می‌دهد.
جلوگیری از تماس با سطوح آلوده
سطوح مرطوب و عمومی مانند کف استخرها، دوش‌های عمومی و رختکن‌ها می‌توانند ویروس HPV پوستی را منتقل کنند. استفاده از دمپایی یا کفش مناسب در این مکان‌ها و خشک نگه‌داشتن پاها به‌خصوص بین انگشتان می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
تقویت سیستم ایمنی
داشتن یک سیستم ایمنی قوی نقش اساسی در جلوگیری از ابتلا به زگیل دارد. رعایت رژیم غذایی متعادل، سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی، خواب کافی، کاهش استرس و انجام فعالیت‌های بدنی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین Cو زینک نیز مفید است.
محافظت در برابر زگیل تناسلی
برای پیشگیری از زگیل تناسلی، استفاده از پوشش (کاندوم) در روابط جنسی بسیار مهم است. اگرچه کاندوم تمام مناطق تناسلی را پوشش نمی‌دهد، اما به کاهش خطر انتقال ویروس کمک می‌کند.
واکسیناسیون HPV
دریافت واکسن HPV، مانند گارداسیل، از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری از انواع زگیل است. این واکسن به‌ویژه در نوجوانان و جوانانی که هنوز در معرض ویروس قرار نگرفته‌اند، بسیار مؤثر است و می‌تواند از بروز زگیل تناسلی و برخی سرطان‌های مرتبط با HPV جلوگیری کند(برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی پیشگیری از ابتلا به زگیل تناسلی با واکسن مراجعه کنید).
مراقبت از پوست
حفظ سلامت پوست و جلوگیری از خراشیدگی یا ترک‌های پوستی، راه نفوذ ویروس را محدود می‌کند. هنگام انجام فعالیت‌هایی که ممکن است به پوست آسیب بزنند، مانند کارهای ساختمانی یا باغبانی، استفاده از دستکش‌های محافظ توصیه می‌شود.
خودداری از جویدن ناخن
جویدن ناخن و پوست اطراف آن می‌تواند راه نفوذ ویروس به بدن باشد. برای پیشگیری، از روش‌هایی مانند استفاده از لاک تلخ یا مراجعه به مشاور برای ترک این عادت استفاده کنید.
پیشگیری از گسترش زگیل موجود
اگر فردی زگیل دارد، باید از کندن، خراشیدن یا تراشیدن آن خودداری کند، زیرا این کار می‌تواند باعث گسترش زگیل‌ها در بدن شود. پوشاندن زگیل با باند یا چسب زخم نیز می‌تواند از انتقال ویروس جلوگیری کند.
آموزش و آگاهی‌بخشی
آگاهی از عوامل خطر و روش‌های انتقال ویروس HPV، به‌ویژه در مدارس و محیط‌های آموزشی، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش شیوع زگیل، به‌خصوص زگیل تناسلی، داشته باشد.

رعایت این راهکارها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. در کنار این اقدامات، مشورت با پزشک برای دریافت اطلاعات بیشتر یا واکسیناسیون نیز توصیه می‌شود.

راه های درمان زگیل

درمان‌های مختلفی برای زگیل وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی درمان زگیل: روش‌های دارویی، تهاجمی و گیاهی مراجعه کنید).

درمان‌های دارویی، شیمیایی و تهاجمی

کرایوتراپی (سرما درمانی)

در این روش، زگیل با استفاده از نیتروژن مایع منجمد شده و سلول‌های آلوده تخریب می‌شوند. کرایوتراپی برای زگیل‌های کوچک و متوسط بسیار مؤثر است و معمولاً طی چند جلسه انجام می‌شود. این روش می‌تواند باعث درد، التهاب، تاول و گاهی جای زخم شود (برای مطالعه بیشتر به مقاله بررسی مزایا و معایب کرایوتراپی برای درمان زگیل مراجعه کنید). هزینه این درمان نسبتاً بالا بوده و نیاز به تجهیزات تخصصی دارد. یکی از مشکلات این روش بالا بودن احتمال عود و بازگشت بیماری است. (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی پیشرفت های جدید در درمان زگیل های پوستی:از کرایتوتراپی تا داروهای نوین مراجعه کنید)

لیزر درمانی

در این روش، با استفاده از لیزر CO2، ضایعه از بین می‌رود. این درمان به‌ویژه برای زگیل‌های مقاوم و گسترده مناسب است. لیزر درمانی هزینه بالایی دارد و ممکن است درد و زخم ایجاد کند. با این حال، نرخ عود زگیل در این روش پایین‌تر از سایر درمان‌های تهاجمی است و اگر توسط پزشک ماهر انجام شود، نتایج بسیار خوبی به همراه دارد.

ایمیکیمود (Imiquimod)

کرم ایمیکیمود با تحریک سیستم ایمنی بدن، تولید سایتوکاین‌هایی مانند اینترفرون-آلفا را افزایش می‌دهد که به پاکسازی ویروس کمک می‌کنند. این درمان بیشتر برای زگیل تناسلی استفاده می‌شود و ممکن است باعث قرمزی، خارش و التهاب شدید شود. عوارض این دارو به دلیل عملکرد آن در تحریک بیش از حد سیستم ایمنی است. هزینه این کرم بالا بوده و نیاز به استفاده منظم در طول چند هفته دارد.

پودوفیلین

این ماده گیاهی با مهار تقسیم سلولی، سلول‌های ویروس را تخریب می‌کند. پودوفیلین معمولاً در کلینیک و توسط پزشک استفاده می‌شود و برای زگیل‌های تناسلی مناسب است. با این حال، مصرف بیش از حد یا نادرست آن ممکن است باعث تحریک پوست، زخم و حتی مسمومیت سیستمیک شود. هزینه این درمان متوسط است و به تعداد جلسات بستگی دارد.

کانتاریدین

کانتاریدین ماده‌ای است که از حشره‌ای خاص استخراج می‌شود و با ایجاد تاول، سلول‌های ویروسی را تخریب می‌کند. این روش بیشتر برای زگیل‌های معمولی استفاده می‌شود. کانتاریدین ممکن است باعث درد، تاول و قرمزی شود. این درمان نیاز به زمان برای بهبود کامل دارد و هزینه آن نسبتاً متوسط است.

جراحی

درمان‌های جراحی شامل بریدن ضایعه با تیغ جراحی یا استفاده از الکتروسرجری است. این روش‌ها سریع بوده و معمولاً برای زگیل‌های بزرگ یا مقاوم استفاده می‌شوند. جراحی ممکن است دردناک باشد و احتمال باقی ماندن جای زخم وجود دارد. هزینه این درمان به نوع جراحی و تجهیزات مورد استفاده بستگی دارد.

اسید سالیسیلیک

این ترکیب شیمیایی برای تخریب تدریجی لایه‌های زگیل استفاده می‌شود و معمولاً در دسترس و ارزان است. اسید سالیسیلیک نیاز به استفاده مداوم و طولانی‌مدت دارد و برای زگیل‌های سطحی مناسب است. این روش ممکن است باعث تحریک و التهاب در پوست سالم اطراف زگیل شود.

واکسن‌ها (گارداسیل)

گارداسیل و سرواریکس دو واکسن پیشگیری‌کننده از این بیماری هستند که در برابر انواع پرخطر HPV از جمله نوع 16 و 18 مؤثراند. این واکسن ها برای پیشگیری از زگیل تناسلی و سرطان‌های مرتبط با HPV بسیار مفید هستند. اگرچه هزینه واکسن بالا است، اما ارزش پیشگیرانه آن بسیار زیاد بوده و می‌تواند خطر ابتلا را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.

درمان‌ های گیاهی

گیاهانی مانند عصاره برگ درخت نخل، زردچوبه، سیر، روغن درخت چای و شیتاکه به دلیل خواص ضدویروسی و ضدالتهابی، به‌عنوان درمان‌های مکمل و طبیعی برای این بیماری استفاده می‌شوند(برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی انواع درمان گیاهی زگیل مراجعه کنید).

زردچوبه

زردچوبه خاصیت ضدویروسی دارد و می‌تواند به بهبود کمک کند.

سیر

سیر نیز به دلیل ترکیبات آلیسین، با ویروس مقابله کرده و در بهبود مؤثر است.

روغن درخت چای

روغن درخت چای نیز با خواص ضدباکتریایی و ضدویروسی می‌تواند به درمان کمک کند.

شیتاکه

شیتاکه، یک قارچ دارویی است که ترکیب فعال AHCC موجود در آن، سیستم ایمنی را تقویت کرده و به پاکسازی ویروس HPV کمک می‌کند. این درمان طبیعی برای کاهش زگیل‌ها و بهبود عملکرد ایمنی بدن مفید است و به عنوان یک روش مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عصاره برگ درخت نخل

پماد وارت اُوِر، حاوی عصاره برگ درخت نخل بوده و حاوی ترکیبات ضدویروسی مؤثری است. اثربخشی این پماد در 2 کارآزمایی بالینی در مرکز پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران به اثبات رسیده است. در این مطالعات این پماد منجر به از بین بردن کامل زگیل در بیش از 68 درصد بیماران شده است. این پماد علاوه بر از بین بردن زگیل‌ها و بهبود آن‌ها برخلاف روش‌های تهاجمی در جلوگیری از عود مجدد بیماری نیز موثر است. وارت اور نسبت به درمان‌های شیمیایی عوارض کمتری دارد و استفاده از آن آسان است. این پماد گزینه‌ای مناسب و موثر برای درمان با حداقل عوارض جانبی و بهبودی کامل می‌باشد. (معرفی محصول پماد وارت اُوِر)

نتیجه گیری

زگیل یک عارضه پوستی شایع است که می‌تواند با روش‌های مختلف درمان شود. زگیل‌ها به‌ویژه زگیل تناسلی، اگر درمان نشوند، ممکن است مشکلات جدی‌تری مانند سرطان دهانه رحم ایجاد کنند. روش‌های گیاهی مانند پماد وارت اُوِر، به دلیل اثرگذاری بالا و عوارض کمتر، گزینه مناسب‌تری به شمار می‌آیند. همچنین استفاده هم زمان از درمان‌های گیاهی و شیمیایی می‌تواند نتایج بهتری ارائه دهد. استفاده از پماد وارت اُوِر شرکت آرام پیشداد ارس آزما به دلیل از بین بردن کامل زگیل‌ها و جلوگیری از عود مجدد آن‌ها، راهکاری مطمئن و مؤثر برای درمان زگیل به شمار می‌آید. انتخاب بهترین روش درمان بر اساس نوع زگیل و شرایط فردی بسیار مهم است.

منابع

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز