درمان زگیل: روش‌های دارویی، تهاجمی و گیاهی

امروزه زگیل از جمله بیماری‌هایی است که افراد زیادی را درگیر می‌کند. این بیماری می‌تواند شیوع گسترده و راحتی داشته باشد. زگیل در راستای ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papilloma Virus; HPV) رخ می‌دهد و عوارض آن از درد تا انواعی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌ رحم گسترده است (برای اطلاعات بیشتر به مقاله نقش ویروس HPV در سرطان رحم مراجعه کنید). این در حالی است که پیشگیری و درمان به موقع زگیل می‌تواند از این خطرات جلوگیری کند. درمان زگیل چالش برانگیز است و یافتن داروی ضد ویروسی که بتواند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) را ریشه کن کند دشوار است (برای اطلاعات بیشتر به مقاله زگیل: انواع، خطرات، تشخیص، پیشگیری و موثرترین روش های درمان زگیل مراجعه کنید).

زگیل چیست؟

زگیل زائده‌ای کوچکی است که ناشی از آلودگی با ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papilloma Virus; HPV) رشد می‌کند. این توده‌ها می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شوند و از طریق لمس و تماس مستقیم یا غیرمستقیم پوستی به شخص دیگری منتقل شوند (برای اطلاعات بیشتر به مقاله انواع زگیل پوستی: علل، راه‌های انتقال و روش‌های درمان مراجعه کنید.)

تظاهرات ظاهری زگیل چگونه است؟

زگیل زائده‌های کوچک، خشن، ضخیم و بعضا دردناک هستند. همانطور که گفته شد زگیل یک بیماری پوستی واگیردار است و یکی از دلایل اهمیت درمان آن همین مسئله است. زگیل‌ها اغلب برای چندین سال باقی می‌مانند و ممکن است بزرگتر شوند.

آیا پس از ابتلا به زگیل باید به دنبال روش‌های درمانی باشیم؟

اگرچه در اکثر مواقع زگیل خود به خود پس از گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما پیش بینی زمان بهبودی غیرممکن است و معمولا به زمان زیادی نیاز دارد. همچنین به دلیل مشکلاتی از قبیل زیبایی، درد، نگرانی در مورد ایجاد بدخیمی، عوارض روانی-اجتماعی زگیل و امکان انتشار به سایر نقاط بدن و سایر افراد، معمولاً نیاز به درمان وجود دارد.

روش‌های درمانی زگیل موجود ایمنی و یا اثربخشی ثابت‌ شده‌ای ندارند و عموماً در جهت تخریب فیزیکی زگیل عمل می‌کنند. نکته منفی دیگر این است که احتمال عود زگیل پس از این درمان‌ها بسیار بالاست. از این جهت تلاش برای معرفی درمان‌های موثرتر و کم عارضه‌تر همچنان ادامه دارد (برای اطلاعات بیشتر به مقاله روش های مختلف درمان زگیل پوستی مراجعه کنید).

درمان های دارویی و تهاجمی زگیل کدام‌اند؟

• اسیدها مانند سالیسیلیک اسید و تری کلرواستیک اسید
• لیزر درمانی
• سوزاندن زگیل با جریان الکتریکی
• کرایوتراپی (سرمادرمانی: انجماد و استفاده نیتروژن مایع)
• واکسن‌ها
• رتینوئیدهای موضعی
• ایمی‌کیمود
• پودوفیلین و پودوفیلوکس
• فرمالدئید
• درمان‌های دارویی نظیر آسیکلوویر و 5-فلوئورواوراسیل(FU)
• کانتاریدین
• جراحي
• چسب زگیل

در ادامه به توضیح برخی از این درمان ها می‌پردازیم:

اسید سالیسیلیک (Salicylic Acid)

مکانیسم اثر:

کراتولیتیک؛ باعث تخریب لایه شاخی پوست و حذف تدریجی سلول‌های آلوده به HPV می‌شود. همچنین باعث نرم شدن پوست و افزایش نفوذ سایر داروها می‌گردد.

اشکال دارویی:

محلول، پماد، ژل، چسب پانسمانی (Plaster)

مزایا:

• در دسترس و ارزان
• مناسب برای زگیل‌های کف پا و دست

معایب و مشکلات:

• نیاز به مصرف مکرر (روزانه به مدت چند هفته تا ماه‌ها)
• احتمال تحریک پوست اطراف، سوزش و التهاب
• اثربخشی نسبتاً پایین برای زگیل‌های ضخیم یا تناسلی

پودوفیلوتوکسین (Podophyllotoxin)

مکانیسم اثر:

ضد میتوز؛ با مهار دوک تقسیم سلولی در مرحله متافاز، تکثیر سلول‌های آلوده را متوقف می‌کند. همچنین خاصیت نکروزدهی بر بافت زگیل دارد.

اشکال دارویی:

محلول یا ژل 0.5% (برای مصرف موضعی)

موارد مصرف:

• زگیل‌های ناحیه تناسلی و مقعد

مزایا:

• اثربخشی بالا در زگیل تناسلی کوچک
• دوره درمان کوتاه (۳ روز استفاده، ۴ روز استراحت)

معایب و مشکلات:

• تحریک شدید پوست و درد موضعی
• منع مصرف در دوران بارداری
• نیاز به آموزش دقیق مصرف توسط پزشک

ایمی‌کیمود (Imiquimod)

مکانیسم اثر:

تحریک ایمنی؛ با القای تولید اینترفرون-آلفا (IFN-α)، TNF-α و IL-12 موجب پاسخ ایمنی ضد ویروسی می‌شود.

اشکال دارویی:

کرم موضعی 5%

موارد مصرف:

• زگیل تناسلی و اطراف مقعد
• همچنین کاربرد در کراتوز آکتینیک و سرطان سلول پایه‌ای سطحی

مزایا:

• ایمن برای استفاده در مناطق حساس
• قابلیت مصرف در منزل

معایب و مشکلات:

• واکنش‌های التهابی شدید مانند قرمزی، خارش، پوسته‌ریزی
• دوره درمان طولانی (تا 16 هفته)
• پرهزینه

کانتاریدین (Cantharidin)

مکانیسم اثر:

تاول‌زا (Vesicant)؛ با تخریب اتصال بین کراتینوسیت‌ها باعث تاول‌زایی و جداسازی زگیل از بافت زیرین می‌شود.

اشکال دارویی:

محلول (معمولاً همراه با سالیسیلیک اسید یا پودوفیلین)

موارد مصرف:

• زگیل‌های معمولی و کف پا، به‌ویژه در کودکان

مزایا:

• بدون درد در هنگام استعمال
• اثر سریع و قابل قبول

معایب و مشکلات:

• نیاز به استفاده توسط پزشک یا متخصص پوست
• ایجاد تاول، درد و احتمال باقی‌ماندن اسکار

 

5-فلورواوراسیل (5-Fluorouracil, 5-FU)

مکانیسم اثر:

ضد تکثیر سلولی؛ با مهار تیمیدین سنتتاز باعث توقف سنتز DNA و مرگ سلول‌های آلوده می‌شود.

اشکال دارویی:

کرم موضعی 5%

موارد مصرف:

• زگیل‌های مقاوم به درمان‌های رایج
• زگیل‌های صفحه‌ای یا مسطح

مزایا:

• اثر قوی بر سلول‌های هیپرپلاستیک

معایب و مشکلات:

• تحریک شدید پوست، التهاب، اریتم و پوسته‌ریزی
• منع مصرف در بارداری و شیردهی
• نیاز به پایش پزشک

نیتروژن مایع (Cryotherapy)

مکانیسم اثر:

انجماد بافتی؛ باعث نکروز بافت زگیل از طریق کریستالیزاسیون داخل سلولی و مرگ سلولی می‌شود.

روش اجرا:

توسط پزشک با اسپری یا اپلیکاتور پنبه‌ای

مزایا:

• درمان سریع (هر جلسه چند دقیقه)
• مناسب برای زگیل‌های منفرد و ضخیم

معایب و مشکلات:

• درد، تاول، اسکار، و گاهی هایپوپیگمانتاسیون
• نیاز به جلسات مکرر (هر ۲ تا ۳ هفته) و هزینه بالا

برای اطلاعات بیشتر به مقاله پیشرفت های جدید در درمان زگیل های پوستی:از کرایتوتراپی تا داروهای نوین مراجعه کنید.

اسید تری‌کلرواستیک (Trichloroacetic Acid – TCA)

مکانیسم اثر:

سوزاننده شیمیایی؛ موجب نکروز بافتی و حذف لایه‌های سطحی زگیل می‌شود.

غلظت مصرفی:

حدود 80–90% برای زگیل‌های تناسلی

مزایا:

• مناسب برای زگیل‌های کوچک ناحیه تناسلی

معایب:

• سوزش شدید و التهاب
• نیاز به مهارت پزشک برای جلوگیری از آسیب به پوست سالم

 

آیا زگیل درمان گیاهی نیز دارد؟

در درمان زگیل‌های پوستی ناشی از ویروس HPV، استفاده از گیاهان دارویی با مکانیسم‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. سیر (Allium sativum) به‌واسطه ترکیب آلیسین، دارای خواص ضدویروسی و محرک ایمنی است که ممکن است باعث مرگ سلولی در سلول‌های آلوده شود. روغن درخت چای (Tea tree oil) حاوی ترپنین-۴-ال است که با اثرات ضدویروسی و ضدالتهابی خود می‌تواند به خشک شدن زگیل کمک کند. این گیاهان از طریق اثرات ترکیبی ضدویروسی، تقویت ایمنی موضعی، کراتولیز، و مهار تکثیر ویروس، می‌توانند در کنار درمان‌های رایج به بهبود زگیل کمک کنند (برای اطلاعات بیشتر به مقاله انواع درمان گیاهی زگیل مراجعه کنید).

در بین درمان های گیاهی اثربخشی پماد وارت اُوِر که ازعصاره برگ درخت نخل است، به‌عنوان درمانی گیاهی با ترکیبات ضدویروسی مؤثر به اثبات رسیده است. اثربخشی این فرآورده در دو کارآزمایی بالینی انجام‌شده در مرکز پوست و جزام دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته و نتایج نشان داده‌اند که این پماد توانسته است در بیش از ۶۸ درصد بیماران باعث از بین رفتن کامل زگیل‌ها شود. نکته قابل‌توجه در این مطالعات، عملکرد مثبت پماد وارت اُوِر نه‌تنها در بهبود زگیل‌ها بلکه در جلوگیری از عود مجدد آن‌ها بوده است؛ مزیتی که در بسیاری از روش‌های تهاجمی دیده نمی‌شود. همچنین این محصول در مقایسه با درمان‌های شیمیایی، عوارض جانبی گزارش شده ای نداشته و از کاربری آسان‌تری برخوردار است. در مجموع، پماد وارت اُوِر، ساخت شرکت آرام پیشداد ارس آزما، به‌عنوان گزینه‌ای ایمن، مؤثر و غیرتهاجمی برای درمان زگیل و بدون بازگشت مجدد بیماری مطرح می‌شود.

 

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز