انواع زگیل پوستی

زگیل (Wart) یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که توسط انواعی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. انواع زگیل پوستی بسیار متنوع است و این ضایعات می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شوند و از نظر اندازه، شکل و محل بروز تفاوت داشته باشند. با توجه به تنوع ظاهری و محل بروز زگیل‌ها، شناسایی دقیق نوع زگیل، راه‌های تشخیص، پیشگیری و انتخاب روش درمان مناسب، اهمیت بالینی زیادی دارد. در این مقاله، انواع زگیل به‌طور جامع بررسی می‌شوند تا اطلاعات کاملی برای مدیریت این عارضه فراهم گردد.

انواع زگیل پوستی

زگیل پوستی اغلب خوش‌خیم و به­صورت زبر یا صاف بوده که توسط انواع گوناگونی از HPV ایجاد می‌شود. زگیل­های پوستی از دو منظر دسته­بندی می­شوند:

انواع زگیل پوستی از نظر شکل ظاهری زگیل

زگیل معمولی (Common Warts/ Verruca vulgaris)

 زگیل‌های معمولی معمولاً روی دست‌ها، انگشتان، زانو و آرنج ظاهر می‌شوند. برجسته، سفت، زبر و خشن بوده و سطح آن­ها شبیه گل‌کلم است. ممکن است لکه‌های سیاه کوچک روی سطح دیده شود که همان رگه‌های خونریزی کوچک‌اند. گاهی منفرد، گاهی گروهی و خوشه‌ای هستند و اندازه آن‌ها از سر سوزن تا اندازه یک نخود متغیر است.

• راه تشخیص: اغلب بالینی با مشاهده مستقیم زگیل کافی است؛ در موارد مشکوک بیوپسی می‌تواند انجام شود.
• راه انتقال: تماس مستقیم با فرد آلوده یا استفاده از وسایل مشترک مثل حوله یا ابزار آرایشگری

زگیل کف پا  (Plantar Warts)

زگیل‌های کف پا معمولاً روی پاها، به خصوص کف پا تشکیل می‌شوند. از نظر ظاهری اغلب مشابه رنگ پوست، تخت و صاف هستند یا به سمت داخل رشد می‌کنند و می‌توانند روی سطح خود نقاط سیاه (مویرگ‌های لخته شده) داشته باشند. ممکن است هنگام ایستادن یا راه رفتن دردناک باشند که این درد هنگام فشار از علائم تشخیصی مهم است.

• راه تشخیص: بالینی؛ فشار دادن زگیل باعث درد می‌شود، در صورت شک، بیوپسی
• راه انتقال: سطوح مرطوب عمومی مثل استخر، دوش‌ها، کف زمین رختکن

زگیل مسطح  (Flat Warts)

این زگیل­ها به رنگ صورتی یا قهوه­ای روشن و کوچک‌تر، صاف‌تر و ظریف­تر از سایر زگیل‌ها هستند. معمولا در صورت، پیشانی، پشت دست‌ها و ساق پا تشکیل می­شوند.

• راه تشخیص: بالینی؛ در مواردی که تشخیص دشوار است، لامپ وود یا بیوپسی کمک‌کننده است.
• راه انتقال: تماس مستقیم، آسیب‌های کوچک یا خراش‌های پوست

زگیل رشته‌ای  (Filiform Warts)

این زگیل‌ها غالبا مشابه رنگ پوست باریک، بلند و مانند نخ یا رشته­های بلندی هستند که بیرون زده‌اند. اغلب در اطراف دهان، چشم­ها، بینی و گردن تشکیل می­شوند.

• راه تشخیص: بالینی با مشاهده مستقیم کافی است.
• راه انتقال: تماس مستقیم پوست با پوست

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل فیلی فرم: علل، تشخیص و درمان‌های طبیعی و گیاهی

زگیل موزاییکی (Mosaic Warts)

مجموعه‌ای از زگیل‌های کوچک که شبیه موزاییک کنار هم قرار گرفته‌اند، سطح خشن و ناهموار داشته، رنگ آن معمولاً خاکستری یا قهوه‌ای بوده و بعضی مواقع دردناک هستند. اغلب در کف پا و گاهی کف دست ایجاد می­شوند.

• راه تشخیص: معاینه بالینی، بررسی ظاهر و محل زگیل. در موارد شک، بیوپسی یا تست HPV
• راه انتقال: تماس مستقیم پوست با پوست آلوده، یا تماس غیرمستقیم از طریق سطوح آلوده مثل کف استخر یا دوش عمومی.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: انواع زگیل پوستی: علل، راه‌های انتقال و روش‌های درمان

انواع زگیل پوستی از نظر محل ایجاد

زگیل­های پوستی از نظر محل تشکیل به چند دسته تقسیم می­شوند:

زگیل دست­

دست‌ها به دلیل تماس زیاد با سطوح و افراد دیگر، شایع‌ترین محل تشکیل هستند. شایع‌ترین نوع زگیل در این ناحیه، زگیل معمولی  (Common Warts)می­باشد.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل دست: انواع، خطرات، انتقال و درمان زگیل دست

زگیل کف پا

 شایع‌ترین نوع در این ناحیه، زگیل کف پا  (Plantar Warts)است. فشار و تماس با کف پا باعث درد می‌شود؛ محیط‌های مرطوب و عمومی مثل استخر و رختکن ریسک ابتلا را بالا می‌برند.

زگیل صورت

شایع‌ترین نوع در این ناحیه زگیل مسطح  (Flat Warts)است. ابتلا این نوع در کودکان و نوجوانان بیشتر صورت می­گیرد.

زگیل ناخن

شایع‌ترین نوع زگیل در ناخن­ها، زگیل زیر ناخن  (Periungual Warts)می­باشد. این زگیل­ها از اندازه‌های کوچک، تقریباً به اندازه سر سوزن، شروع شده و به آرامی به برآمدگی‌های نامنظم و ضخیمی تبدیل خواهند شد که می‌توانند شبیه گل­کلم باشند. رنگ آن­ها مشابه رنگ پوست یا کمی تیره­تر بوده و در بستر ناخن و کوتیکول انگشتان دست و پا دیده شده و ممکن است باعث تغییر شکل ناخن و ترک خوردن کوتیکول شود. بنابراین جویدن ناخن یا آسیب کوتیکول، ریسک ابتلا را بالا می‌برد.

زگیل گردن

 شایع‌ترین نوع در این ناحیه، زگیل رشته‌ای (Filiform Warts) و زگیل مسطح (Flat Warts) بوده که طریق تماس مستقیم با پوست منتقل می­گردد. جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل گردن: علل ایجاد و راه های درمان زگیل گردن

زگیل دهان

زگیل دهانی معمولاً روی زبان، لب، سقف دهان، لثه، داخل گونه یا حلق ظاهر می‌گردد. این زگیل‌ها معمولاً بدون درد‌ هستند، ولی ممکن است در بلع یا تکلم اختلال خفیف ایجاد کنند. انواع متفاوتی از زگیل دهانی وجود داشته که بسته به نوع، سفید تا صورتی رنگ، کوچک تا متوسط، نرم یا زبر، تکی یا چندتایی و گاهی شبیه گل­کلم هستند.

زگیل تناسلی

زگیل‌های تناسلی یا آنوژنیتال (Anogenital Warts) از راه تماس جنسی مستقیم یا غیرمستقیم منتقل خواهند شد و در نواحی تناسلی و مقعدی دیده می­شوند. تشخیص و درمان این نوع زگیل به­دلیل احتمال سرطان­زایی اهمیت زیادی دارد. بر اساس محل و ظاهر به دسته­های زگیل بیرونی تناسلی، زگیل درونی تناسلی، زگیل مقعدی، زگیل صاف تناسلی و زگیل بزرگ یا گل­کلمی دسته­بندی می­شوند.

• زگیل بزرگ یا گل‌کلمی (Condyloma acuminate): از شایع­ترین انواع زگیل تناسلی بوده و ظاهری برجسته، گوشتی و خوشه­ای شکل داشته که به سرعت رشد می­کنند و گاهی سطح وسیعی از پوست را می­پوشانند. رنگ آن­ها معمولا صورتی یا قرمز کمرنگ بوده و ممکن است همراه با ترشح یا تحریک پوستی باشند.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل تناسلی: علل، عواقب، تشخیص، پیشگیری و درمان زگیل تناسلی

نتیجه‌­گیری

زگیل‌ها ضایعاتی پوستی یا مخاطی هستند که در اثر آلودگی با انواع مختلفی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. بسته به محل بروز، به انواع مختلفی از جمله زگیل‌های پوستی، دهانی و آنوژنیتال تقسیم خواهند شد. زگیل‌های پوستی معمولاً خشک و خشن بوده و در نواحی در معرض تماس ظاهر می‌شوند، در حالی‌که زگیل‌های دهانی و تناسلی اغلب نرم‌تر و مرطوب‌ترند. این ضایعات معمولاً خوش‌خیم‌اند، اما در برخی موارد به‌ویژه در زگیل‌های تناسلی ممکن است با خطر بروز تغییرات پیش‌سرطانی همراه باشند. ازاین‌رو، تشخیص و درمان به‌موقع زگیل‌ها به­دلیل کاهش احتمال گسترش ویروس به سایر نواحی بدن یا دیگر افراد، بهبود ظاهری و کاهش ناراحتی‌های فیزیکی و روانی بیمار اهمیت زیادی دارد.

زگیل چیست؟

زگیل (Wart) یک ضایعه پوستی یا مخاطی خوش­خیم است که در اثر عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می­شود. این ویروس باعث می‌شود سلول‌های سطحی پوست یا مخاط به‌صورت غیرطبیعی تکثیر پیدا کنند و برجستگی‌هایی کوچک و گاه خشن روی پوست یا مخاط پدید آید. زگیل می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف شایع‌تر است. این ضایعه معمولاً بدون درد است، اما بسته به محل ایجاد ممکن است با خارش، سوزش یا ناراحتی مکانیکی همراه شود.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل: انواع، خطرات، تشخیص، پیشگیری و موثرترین روش های درمان زگیل

دلایل ایجاد زگیل چیست؟

1- تماس مستقیم با فرد آلوده

2- تماس با اشیاء آلوده

3- پوست آسیب‌دیده یا مرطوب

4- ضعف سیستم ایمنی

5- استرس و سبک زندگی

6- ارتباط جنسی

روش‌­­های تشخیصی زگیل

راه‌های تشخیص زگیل بسته به محل و نوع (پوستی، دهانی، تناسلی) متفاوت بوده، ولی به‌صورت کلی به دو دسته‌ی بالینی (ظاهری) و آزمایشگاهی تقسیم خواهند شد:

تشخیص بالینی

• معاینه فیزیکی: مهم‌ترین و شایع‌ترین روش تشخیص است. پزشک با مشاهده‌ی ظاهر، رنگ، اندازه و محل ضایعه، زگیل را از سایر ضایعات افتراق می‌دهد.
• در زگیل‌های تناسلی: ممکن است از کولپوسکوپ برای بررسی دقیق‌تر دهانه رحم، واژن یا مقعد استفاده شود.
• در زگیل‌های دهانی: دندان‌پزشک یا متخصص گوش‌حلق‌وبینی با بررسی ظاهری تشخیص می‌دهد.

تشخیص با تست‌ها و روش‌های آزمایشگاهی

• بیوپسی: در مواردی که تشخیص ظاهری قطعی نباشد، نمونه‌برداری از ضایعه انجام می‌شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.
• تست HPV DNA یا PCR: برای شناسایی نوع دقیق ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) انجام می‌شود؛ مخصوصاً در زگیل‌های تناسلی و دهانه رحم برای تعیین نوع پرخطر یا کم‌خطر ویروس.
• آزمایش پاپ اسمیر: در زنان جهت بررسی سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم و احتمال ابتلا به HPV پرخطر انجام می‌شود.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: تشخیص ابتلا به ویروس HPV از تست پاپ اسمیر

• آزمایش اسید استیک (Acetic acid test): در زگیل تناسلی، محل مشکوک با اسید استیک 3-5% پوشانده می‌شود؛ اگر زگیل باشد، ناحیه به رنگ سفید در‌می‌آید.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: تشخیص زگیل: شناخت کامل، تشخیص دقیق و درمان‌های مؤثر زگیل

راه­‌های انتقال زگیل

راه‌های انتقال زگیل شامل موارد زیر هستند:

• تماس مستقیم پوست با پوست فرد آلوده
• استفاده از وسایل شخصی آلوده
• راه جنسی، به‌ویژه در زگیل‌های تناسلی
• انتقال غیرمستقیم از سطوح آلوده
• انتقال از مادر آلوده به نوزاد هنگام زایمان طبیعی

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: زگیل تناسلی: تاثیر زگیل تناسلی بر جنین در دوران بارداری و زایمان

• انتقال خودبه‌خودی از طریق خاراندن یا دست‌کاری زگیل و پخش ویروس به سایر نواحی بدن

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: انتقال ویروسHPV

روش‌­های درمان زگیل

درمان زگیل با هدف حذف ضایعه، پیشگیری از گسترش ویروس HPV و کاهش احتمال عود انجام می‌شود. انتخاب روش درمانی به نوع زگیل، محل آن و وضعیت بیمار بستگی دارد.

درمان‌های تهاجمی

درمان­های تهاجمی شامل کرایوتراپی، الکتروسرجری، لیزردرمانی و جراحی برداشت می­باشد.

• کرایوتراپی: یکی از مؤثرترین روش‌ها برای از بین بردن زگیل خواهد بود. در این روش از نیتروژن مایع برای منجمد کردن سلول‌های آلوده استفاده خواهد شد. این روش با تأکید فراوان به عنوان خط اول درمان‌های تهاجمی توصیه می‌شود.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: کرایوتراپی: بررسی مزایا و معایب فریز کردن زگیل در درمان آن

درمان دارویی

درمان­های دارویی شامل استفاده از داروهایی مانند ایمیکیمود، اسید سالیسیلیک، پودوفیلین، پودوفیلوکس و واکسن گارداسیل می­باشد.

• اسید سالیسیلیک: یکی از رایج‌ترین درمان‌ها برای زگیل‌های پوستی است که با حل کردن لایه‌های کراتینی پوست به تدریج ضایعه را از بین می‌برد.
• واکسن گارداسیل: مهم‌ترین درمان پیشگیرانه علیه انواع پرخطر و شایع HPV (از جمله نوع 6، 11، 16 و 18) است. تزریق گارداسیل نه‌تنها از بروز زگیل تناسلی پیشگیری می‌کند، بلکه نقش قابل‌توجهی در جلوگیری از سرطان دهانه رحم دارد.

درمان گیاهی و طبیعی

• عصاره برگ درخت نخل (Saw palmetto): به‌دلیل خواص ضدالتهابی و تنظیم هورمونی، در بهبود ایمنی عمومی بدن و کاهش احتمال عود زگیل مؤثر شناخته می‌شود و اهمیت ویژه‌ای دارد.

پماد وارت اُوِر (Wart Over^®) شرکت داروسازی ارس حاوی عصاره برگ درخت نخل با خواص ضدالتهابی و تقویت­کننده ایمنی باعث کاهش رشد ضایعات شده و موجب جلوگیری از عود و بازگشت مجدد زگیل خواهد شد.

جهت اطلاعات بیشتر در خصوص پماد وارت اور و نتایج مطالعات بالینی آن در درمان زگیل کلیک کنید.

• قارچ شیتاکه: حاوی ترکیب لنتینان است که فعالیت سیستم ایمنی را تقویت کرده و به حذف سلول‌های آلوده به HPV کمک می‌کند.
• روغن درخت چای (Tea tree oil): خاصیت ضدویروسی و ضدالتهابی دارد و در درمان زگیل‌های پوستی مؤثر است. باید به صورت موضعی و رقیق‌شده استفاده شود.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: درمان های گیاهی زگیل؛ زگیل، انواع، شیوع و درمان های گیاهی موثر در بهبود زگیل

درمان خانگی

در موارد خفیف، روش‌هایی مانند استفاده از چسب‌های ضدزگیل حاوی سالیسیلیک اسید، پوشاندن زگیل با چسب ضدآب برای خفگی ویروسی، و حفظ بهداشت و خشک‌بودن پوست می‌تواند مفید باشد. اما هیچکدام از این روش‌ها شواهد علمی ثابت شده ندارند.

جهت اطلاعات بیشتر در خصوص درمان­های زگیل کلیک کنید: درمان زگیل: روش‌های دارویی، تهاجمی و گیاهی و پیشرفت های جدید در درمان زگیل های پوستی:از کرایتوتراپی تا داروهای نوین

شیوع زگیل در ایران و جهان

زگیل‌ها از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی پوست‌اند. به­طور جهانی، در مردان بالای 15 سال تقریبا 30 درصد مبتلا به حداقل یک نوع از HPV بوده و حدود 21 درصد به تیپ­های با ریسک بالا مبتلا هستند. در زنان شیوع جهانی آن‌ها حدود 7 تا 12 درصد جمعیت عمومی برآورد می‌شود، اما در نوجوانان و جوانان ممکن است تا 20 درصد هم برسد. در ایران بر اساس مطالعات بروز، شیوع این عفونت در زنان حدود 23 درصد گزارش شده. نکته حائز اهمیت این بوده که ابتلا به این عفونت در مردان و زنان در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته، به‌ویژه در بین جوانان و افراد دارای روابط جنسی فعال.

عوارض و خطرات عدم درمان زگیل

عدم درمان زگیل می‌تواند عوارض مختلفی به‌دنبال داشته باشد شامل:

• ظاهری: زگیل‌ها ممکن است در تعداد، اندازه و نواحی درگیر گسترش پیدا کنند و باعث ناهنجاری‌های پوستی، تغییر رنگ یا زبری پوست شوند. همچنین ممکن است باعث درد، سوزش و خونریزی در محل ضیعه گردند.
• بالینی و انتقالی: خطر انتقال به دیگران یا به سایر نقاط بدن فرد افزایش می‌یابد، به‌ویژه در زگیل‌های تناسلی که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند.
• روانی و اجتماعی: ظاهر ناخوشایند یا محل درگیری (به‌خصوص در ناحیه تناسلی) می‌تواند اضطراب، احساس خجالت و کاهش اعتمادبه‌نفس ایجاد کند.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: تاثیرات روانی زگیل‌های پوستی و رویکردهای درمانی بهبود کیفیت زندگی

• تحول بدخیم یا سرطان­‌زایی: در زگیل‌های تناسلی ناشی از برخی سویه‌های HPV پرخطر، احتمال بروز سرطان (مانند سرطان دهانه رحم یا مقعد) نیز وجود دارد.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: سرطان رحم: نقش ویروس پاپیلومای انسانی (زگیل؛HPV) در سرطان رحم و درمان آن

پیشگیری از ابتلا به زگیل

• واکسیناسیون با گارداسیل (Gardasil): اصلی­ترین و مؤثرترین روش پیشگیری از زگیل‌های تناسلی و برخی سرطان‌هاست. این واکسن در برابر انواع شایع ویروس HPV ایمنی ایجاد می‌کند. تزریق در سنین نوجوانی و جوانی (9 تا 26 سال) بیشترین اثر را دارد.

جهت اطلاعات بیشتر کلیک کنید: پیشگیری از زگیل: پیشگیری از ابتلا به زگیل تناسلی با واکسن

• رعایت بهداشت فردی
• پرهیز از تماس مستقیم با زگیل افراد دیگر
• تقویت سیستم ایمنی
• درمان سریع زگیل‌های موجود

نویسنده

دکتر نریمان لشگری

محقق و داروساز