نکاتی دربارهی فتوتراپی (نوردرمانی) در درمان زردی نوزادان
زردی نوزادان چیست؟
زردی نوزادان از جمله بیماریهای شایع در بدو تولد میباشد. بیش از ۸۰ درصد نوزادان به درجاتی از زردی مبتلا میشوند که به دلیل افزایش سطح مادهای به نام بیلی روبین در خون نوزادان اتفاق میافتد. از نشانههای بارز و قابل تشخیص افزایش سطح بیلی روبین خون نوزاد، زرد شدن رنگ پوست است. هرچه میزان زردی شدت بیشتری به خود بگیرد، زردی به ترتیب در قسمتهایی نظیر گردن، سینه و حتی پای نوزاد نیز مشاهده میشود. افزایش سطح بیلی روبین در نوزادان میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در مقالات قبلی توضیح داده شده است.
یک روش سریع و غیرتهاجمیِ ارزیابی درجه زردی نوزاد از طریق مشاهده میزان زردی قسمتهای مختلف بدن نوزاد است که با استفاده از قانون کرامر (Kramer’s rule) سطح بیلی روبین سرمیتخمین زده میشود. این روش فقط به عنوان یک روش کمکی و تخمینی برای افراد ماهر کادر درمان استفاده میشود و جایگزین غربالگری سرمی و پوستی سطح بیلی روبین نمیباشد.
روشهای رایج درمانی زردی نوزادان کداماند؟
انجام اقدامات درمانی برای حالتهای شدید زردی ضروری است زیرا درصورت عدم درمان میتواند سبب آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین و کرن ایکتروس شود ( عوارض زردی و کرن ایکتروس). روشهای درمانی متفاوتی برای زردی وجود دارد که از میان آنها فوتوتراپی (نوردرمانی) و تعویض خون جز روشهای استاندارد میباشند. از سایر روشهای درمانی زردی میتوان به تجویز ایمونوگلوبولینها، داروهایی نظیر فیبراتها و فنوباربیتال و همچنین استفاده از فرآوردههای گیاهی نظیر شیرخشت و ترنجبین اشاره کرد ( درمان های زردی). با توجه به عوارض افزایش بیلی روبین توصیه گایدلاین جدید آکادمی اطفال آمریکا 2022 پیشگیری از وقوع زردی میباشد. به همین دلیل بهتر است پیش از وقوع زردی درمانها و اقدامات لازم انجام گیرد. بر اساس این گایلاین با توجه به عوارض فوتوتراپی و تعویض خون سطح آغاز فوتوتراپی و تعویض خون افزایش یافته است.
فوتوتراپی چیست؟
در زمان قدیم مشاهده میشد که قرار گرفتن در معرض نور خورشید میتواند منجر به کاهش بیلی روبین گردد. این فرضیه آغاز کشف و پیشرفت روش درمانی فوتوتراپی تلقی میشود. در حال حاضر قرار دادن نوزاد در معرض نور آفتاب جهت کاهش زردی به دلیل خطر آفتاب سوختگی توصیه نمیشود. امروزه یکی از رایج ترین روش درمان زردی نوزاد فوتوتراپی میباشد. این روش با افزایش دفع بیلی روبین از طریق ادرار یا مدفوع، به بهبود سریع زردی کمک میکند. این روش با استفاده از انواع متفاوتی از لامپها مانند لامپهای LED، لامپهایهالوژنی و لامپهای فلورسنت انجام میشود. (انواع فتوتراپی)
فتوتراپی چگونه انجام میشود؟
نوزادانی که تحت درمان با فوتوتراپی قرار میگیرند باید تا حد امکان بیشترین سطح پوست آنها در معرض با نور قرار گیرد.
نوزادان معمولاً در یک محفظه گرم کننده، برهنه هستند و فقط پوشک میپوشند. هدف فوتوتراپی این است که پوست کودک تا حد امکان در معرض نور قرار گیرد. فوتوتراپی معمولاً بعد از 30 دقیقه قطع میشود تا مادر بتواند به کودک خود شیر بدهد، پوشک او را عوض کند و او را در آغوش بگیرد. از این جهت در این روش درمانی مادر میبایست همواره در دسترس کودک و در مرکز درمانی باشد که از سختیها و معایب این روش است. از این جهت پیدا کردن روش درمانی که بهرهگیری از آن سادهتر باشد همچنان ادامه دارد . یک نوع دیگری از فوتوتراپی با استفاده از پتوهای فوتوتراپی نیز در دسترس است. فوتوتراپی باید مداوم باشد و فقط برای تغذیه نوزاد متوقف شود و دوباره ادامه یابد.
فوتوتراپی چه عوارضی میتواند به دنبال داشته باشد؟
فوتوتراپی میتواند عوارض جانبی از جمله بثورات جلدی و اسهال داشته باشد.(عوارض جانبی فوتوتراپی). اگر شیرخوار به اندازه کافی شیر مادر یا شیر خشک دریافت نکند، نوزاد دچار کم آبی و تب میشود. بنابراین رنگ پوست، دمای بدن و تعداد پوشک خیس نوزاد باید به دقت کنترل شود.
خطرات قابل توجهی از فتوتراپی بیماران به ویژه در نوزادان دیده میشود که برخی از آنها عبارتاند از:
-
عوارض پوستی و سوختگی
-
کم آبی
-
تب
-
آسیب شبکیه چشم
-
اسهال
-
کاهش سطح پتاسیم خون
-
آسیب به ناحیه تناسلی
-
سندرم نوزاد برنزه : در این سندرم رنگ پوست نوزاد تغییر میکند و ادرار تیره و قهوه ای مایل به خاکستری میشود.
-
کاهش تعداد پلاکتها
-
انتروکولیت نکروزان
هنگام فوتوتراپی چه ملاحظاتی باید رعایت شود؟
برای محافظت از چشمها استفاده از محافظهای چشمی الزامی است. همچنین برای مراقبت از چشم در طول مراقبت از نوزاد، محافظهای چشم باید هر ۴ تا ۶ ساعت یکبار برداشته شوند و چشمها از نظر وجود ترشحات، عفونت و هرگونه آسیب بررسی شوند و هرگونه تغییر ثبت شود.
لامپها نباید گرمای بیش از حد تولید کنند. در صورت رعایت نکردن این امر، فوتوتراپی ممکن است موجب سوختگی پوست نوزاد شود. همچنین، دمای بدن نوزاد کنترل میشود تا از سوختگی جلوگیری شود.
در طول فوتوتراپی، نوزاد از نظر داشتن علائم کم آبی و دهیدراتاسیون نیز بررسی میشود. نیاز روزانه به مایعات باید با توجه به سن نوزاد تعیین و تامین میشود. اگر نوزاد دچار کم آبی باشد و قادر به نوشیدن کافی شیر نباشد، ممکن است به مایعات داخل وریدی نیاز پیدا کند.
طبق آخرین گایدلاین آکادمی اطفال آمریکا ۲۰۲۲ پس از شروع فوتوتراپی، سطح بیلی روبین در نوزادان بستری در بیمارستان هر ۱۲ ساعت و در نوزادانی که در خانه تحت درمان فوتوتراپی هستند به صورت روزانه اندازه گیری میشود. پس از رسیدن سطح بیلی روبین به سطح ایمن -که معمولاً یک یا دو روز طول میکشد- فوتوتراپی متوقف میشود.
اگرچه تغذیه با شیر مادر فواید زیادی دارد، اما مشاهده شده که استفاده کوتاه مدت از شیر خشک ممکن است منجر به کاهش سریعتر غلظت بیلی روبین کمک کند.
اگر سطح بیلی روبین نوزاد خیلی بالا باشد، ممکن است زمان شیردهی به ۲۰ دقیقه کاهش یابد تا مدت زمان خارج شدن از زیر نور به حداقل برسد.
در صورتی که نوزاد درحال دریافت لیپید به صورت وریدی باشد، خطوط تزریق باید با نوار منعکس کننده نور مانند آلومینیوم پوشانیده شوند تا از پراکسیداسیون چربی جلوگیری شود.
از آنجا که عوارض فوتوتراپی در نوزادان بسیار خطرناک است و حتی میتواند منجر به مرگ نوزاد شود انتظار میرود که مطالعات آینده در جهت شناسایی درمانهای جایگزین با عوارض جانبی کمتر مانند درمانهای گیاهی مبتنی بر شیرخشت و ترنجبین گام بردارند و نیاز به انجام روش فوتوتراپی در نوزادان به حداقل برسد.
روش های درمان زردی نوزاد
روش های درمانی متفاوتی برای زردی نوزاد وجود دارد که از میان آن ها فوتوتراپی (نوردرمانی) و تعویض خون جز روش های استاندارد درمان زردی می باشند. از سایر روش های درمانی زردی نیز می توان به تجویز ایمونوگلوبولین ها، داروهایی نظیر فیبرات ها و فنوباربیتال و همچنین استفاده از فرآورده های گیاهی نظیر شیرخشت و ترنجبین اشاره کرد.
با توجه به عوارض افزایش بیلی روبین توصیه گایدلاین جدید آکادمی اطفال آمریکا ۲۰۲۲ پیشگیری از وقوع زردی می باشد. به همین دلیل بهتر از پیش از وقوع زردی درمان ها و اقدامات لازم انجام گیرد. بر اساس گایلاین جدید آکادمی اطفال آمریکا سطح آغاز فوتوتراپی و تعویض خون افزایش یافته است.
از جمله درمان های دیگر زردی می توان به شیرخشت اشاره کرد که در پیشگیری و درمان زردی نوزاد به تنهایی یا به همراه فوتوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد. شیرخشت به همراه فوتوتراپی نیز استفاده می گردد که می تواند مدت زمان فوتوتراپی را کاهش دهد و در نتیجه عوارض و هزینه های درمانی نیز کاهش یابد. با بهبود زردی، علائم بیماری کاهش می یابد. زردی چشم و پوست از بین می رود و رنگ ادرار و مدفوع نوزاد به رنگ طبیعی خود باز می گردد. در نهایت میزان بی قراری و گریه های شدید کودک کم می شود و تمایل نوزاد به شیر خوردن بیشتر می شود.
قطره خوراکی نئوناستر، یک فراورده طب سنتی است که با روش های منحصر به فرد، از عصاره آبی مان شیرخشت تهیه شده است. نئوناستر با توجه به نوآوری در فرمولاسیون، محصولی موثرتر، پایدارتر و ایمن تر نسبت به محصولات مشابه است.
منابع:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5408871/#!po=35.7143.
- https://www.rch.org.au/rchcpg/hospital_clinical_guideline_index/Phototherapy_for_neonatal_jaundice.
- https://www.nhs.uk/conditions/jaundice-newborn/treatment.